خبرگزاری مهر - سید اسد رجبی سردبیر اجتماعی: همزمان با فرارسیدن هفته قوه قضاییه، بازخوانی بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدارهای سالیانه با مسئولان عالی این قوه، تصویری دقیق از مسیر ترسیم‌شده برای عدالت قضایی در کشور را ترسیم می‌کند.
بررسی این بیانات طی پنج سال اخیر (۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳) نشان می‌دهد که معظم‌له بر پنج محور کلیدی به صورت مستمر تأکید داشته‌اند: مبارزه با فساد، عدالت شجاعانه، تحول قضایی، هوشمندسازی و اعتمادسازی عمومی. این گزارش تحلیلی به واکاوی این محورها با استناد به بیانات رسمی رهبر انقلاب می‌پردازد.
مبارزه قاطع با فساد؛ از شعار تا ساختار
با توجه به آثار مخرب فساد در بدنه حاکمیت، ریشه‌کنی این پدیده یکی از اولویت‌های غیرقابل اغماض قوه قضاییه است. دستگاه قضایی برای تحقق این هدف، نیازمند برخورد همزمان با مظاهر بیرونی و کانون‌های درونی فساد است.
در سالهای گذشته، پیگیری پرونده‌های دانه‌درشت اقتصادی و نیز راه‌اندازی سامانه‌هایی چون رسیدگی به اموال مسئولان، از جمله تلاش‌های ساختاری در این راستا بوده است. همچنین، تأکید بر ضرورت سالم‌سازی درونی قوه نیز از نکات پرتکرار ایشان بوده است.
در همین راستا، رهبر انقلاب در تیرماه ۱۴۰۰ تصریح کردند: «اگر در درون قوه فسادی مشاهده شود، باید بدون اغماض با آن برخورد کرد.»
نمونه‌هایی مانند برخورد با تعدادی از قضات متخلف و همچنین شفاف‌سازی پرونده‌های کلان اقتصادی، مصداق‌هایی از پیگیری این مطالبه رهبری محسوب می‌شود.
این در حالی است که ایشان در سال ۱۳۹۹، قوه قضاییه را به شناسایی گلوگاه‌های فسادزا در ساختار اداری کشور توصیه کردند و بر لزوم اصلاح این ساختارها برای پیشگیری از فساد تأکید نمودند.
عدالت بی‌ملاحظه؛ اصل محوری دستگاه قضا
اجرای عدالت واقعی، نیازمند وجود سازوکارهایی است که از مداخله نفوذ و تبعیض جلوگیری کنند. در این مسیر، استقلال رأی قضات، نظارت موثر بر محاکم و شفافیت در رسیدگی‌ها از عوامل کلیدی به شمار می‌آید.
همچنین، ترویج عدالت ترمیمی و برخورد با تبعیض ساختاری در صدور آراء، می‌تواند تصویر ملموس‌تری از عدالت در ذهن مردم ایجاد کند.
در همین زمینه، تأکید بر اتقان آراء قضایی و کاهش پرونده‌های نقض شده در دیوان عالی کشور، از جمله مصادیق عملیاتی‌سازی عدالت دقیق و موثر است. رهبر انقلاب در تیرماه سال ۱۴۰۲ و در دیدار با مسئولان دستگاه قضا ضمن استقبال از کاهش اطاله دادرسی، خواستار تسریع در رسیدگی‌ها بدون افت کیفیت شدند.
تحول قضایی؛ نیازمند برنامه و پیگیری
اما یکی دیگر از نکاتی که برای پیشرفت هر دستگاهی باید مورد توجه قرار گیرد تحول در آن دستگاه است. از این رو تحول در دستگاه قضایی به واسطه نو شدن نوع جرائم و روش های مجرمانه از اهمیت بالایی برخوردار است.
تحول قضایی زمانی اثربخش خواهد بود که با پایش مستمر، ارزیابی دوره‌ای و شفافیت همراه باشد. وجود سند تحول و تعالی، نقطه آغاز مناسبی برای قوه قضاییه است اما موفقیت آن در گرو تأمین منابع انسانی شایسته، بودجه پایدار و هماهنگی با سایر نهادهای مرتبط است.
تحول باید فراگیر باشد و از اصلاح قوانین گرفته تا آموزش نیروی انسانی را شامل شود نمی توان بخشی از دستگاه مورد نظر را متحول ساخت اما سایر روندها در جای دیگری از سیستم به روال سابق رها شود.
در سال ۱۴۰۳ و با روزآمدسازی این سند به «تحول و تعالی»، رهبر انقلاب بار دیگر تأکید کردند: «تحول باید بر اساس شاخص‌های واقعی و قابل سنجش باشد؛ این‌گونه می‌توان تأثیر عملکرد قوه قضاییه را در زندگی مردم سنجید.»
همچنین ایشان خواستار توجه به منابع انسانی، کادرسازی قضات صالح و اصلاح ساختارهای موازی در دستگاه قضا شده‌اند. به‌عنوان نمونه، کاهش پرونده‌های ورودی، بازنگری در برخی قوانین و جلوگیری از موازی‌کاری قضایی از محورهای مورد تاکید ایشان است.
هوشمندسازی و فناوری؛ ابزار عدالت مؤثر
هوشمندسازی نه‌تنها منجر به تسهیل فرایندهای قضایی می‌شود، بلکه از بروز تخلفات احتمالی نیز جلوگیری می‌کند. ایجاد پنجره واحد خدمات قضایی، امکان رصد پرونده‌ها برای طرفین دعوا و به‌کارگیری ابزارهای هوش مصنوعی در غربالگری شکایات، می‌تواند تحولی جدی در خدمت‌رسانی به مردم ایجاد کند.
این امر همچنین موجب کاهش فساد اداری و هزینه‌های دادرسی خواهد شد.
ایشان همچنین از تلاش قوه قضاییه در گسترش سامانه‌های ارتباط مردمی و ثبت الکترونیک ابلاغ‌ها، تقدیر کردند و خواستار تداوم این مسیر شدند.
اعتماد عمومی و رسانه؛ سرمایه قوه قضاییه
اعتماد عمومی به دستگاه قضا، سرمایه اجتماعی ارزشمندی است که حفظ آن نیازمند شفافیت، پاسخگویی و تعامل دوطرفه با مردم و رسانه‌هاست.
توسعه ارتباطات مردمی، برگزاری نشست‌های مستمر با اصحاب رسانه و انتشار منظم عملکردها، موجب کاهش فاصله ذهنی مردم با قوه قضاییه و افزایش مشارکت اجتماعی در فرآیند عدالت می‌شود.
در همین راستا، ایشان بر ضرورت ارتباط مستمر قوه با اقشار مختلف مردم، نخبگان، دانشگاهیان و رسانه‌ها تأکید کردند.
ایشان در تیرماه سال ۱۴۰۳ همچنین بر لزوم برخورد محترمانه با ارباب رجوع و تکریم مراجعان قضایی نیز تاکید کردند و افزودند: «وقتی مراجعه‌کننده با اخم مواجه می‌شود، دل‌شکسته بیرون می‌آید.»
بررسی بیانات رهبر معظم انقلاب طی پنج سال اخیر نشان می‌دهد که ایشان ضمن تقدیر از زحمات قوه قضاییه، همواره خواهان اصلاح ساختاری، تحول اجرایی، و ارتقاء کیفی عملکرد این قوه بوده‌اند. عدالت شجاعانه، مبارزه قاطع با فساد، اجرای کامل سند تحول، هوشمندسازی خدمات و تقویت اعتماد عمومی، پنج ستون اصلی گفتمان ایشان در این سال‌ها بوده که نقشه راهی روشن برای آینده قوه قضاییه ترسیم می‌کند.
