ریاست جمهوری ترامپ و زوال نظم مبتنی بر لیبرالیسم در روابط بین‌الملل

ریاست جمهوری ترامپ و زوال نظم مبتنی بر لیبرالیسم در روابط بین‌الملل

رئیس‌جمهوری فعلی آمریکا نه ‌فقط یک رئیس‌‌جمهوری نامتعارف، بلکه بازتاب بحران‌هایی بود که طی سه دهه گذشته در چارچوب نظم لیبرال انباشته شده بودند. با روی کار آمدن وی، نظم لیبرال جهانی با چالشی بنیادین روبه ‌رو شد و ایالات متحده از رهبری این نظم به تهدیدی برای بقای آن بدل شد.

به گزارش ایلنا، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، زمینه برای شکل ‌گیری یک نظام تک‌قطبی به رهبری ایالات متحده فراهم شد. در این نظم جدید، همه رؤسای جمهوری آمریکا از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه، بر سه اصل اساسی برای ساخت و استمرار نظم جهانی بر پایه لیبرالیسم بین‌المللگرا توافق داشتند. نخست تقویت نهادهای بین‌المللی مانند سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو). دوم گسترش جهانی‌ شدن، به ‌ویژه در عرصه اقتصاد و تجارت از طریق نهادهایی مانند سازمان تجارت جهانی و سوم ترویج دموکراسی در سطح جهان.

 

تبیین سه اصل نظم لیبرال بین‌الملل

ناتو که در دوران جنگ سرد برای مهار اتحاد شوروی تأسیس شده بود، پس از فروپاشی رقیب اصلی خود، نه ‌تنها تضعیف نشد، بلکه در راستای تقویت نظم لیبرال گسترش یافت. این سازمان با هدف دفاع از ارزش‌های غربی و جلوگیری از بازگشت ایدئولوژی‌های اقتدارگرا، کشورهای متعددی از اروپای شرقی مانند آلبانی، کرواسی و مقدونیه را دربر گرفت و اکنون ۳۲ عضو دارد. ناتو به‌ عنوان ابزار نظامی نظم لیبرال برای کنترل منازعات قومی، مهار ملی‌گرایی افراطی و دفاع از بلو ک غرب عمل می‌کند.

دومین رکن نظم لیبرال، جهانی‌شدن اقتصاد و تجارت است. آمریکا نقش کلیدی در تأسیس سازمان تجارت جهانی در سال ۱۹۹۵ میلادی ایفا کرد. این نهاد مأمور سامان‌‌دهی رقابت منصفانه، افزایش شفافیت در سیاست‌های تجاری و حذف موانع تجارت آزاد در چارچوب اصول لیبرالیسم اقتصادی است. ایالات متحده با تکیه بر توان اقتصادی خود، نه ‌تنها قواعد این سازمان را تدوین کرد، بلکه از آن به ‌عنوان ابزاری برای مهار رقبای اقتصادی خود بهره گرفت.

سومین مؤلفه نظم لیبرال، ترویج دموکراسی است؛ مؤلفه‌ای که لیبرال‌های بین‌الملل‌ گرا آن را بر پایه نظریه کانت توجیه می‌کنند. طبق این نظریه، دموکراسی‌های لیبرال با یکدیگر وارد جنگ نمی‌شوند. ایالات متحده با همین منطق، جنگ‌هایی چون عراق و افغانستان را توجیه کرد و مدعی شد که تلاش‌ کرده است با «تغییر رژیم‌های اقتدارگرا، خاورمیانه را به بخشی از دموکراسی جهانی تبدیل کند». دهه ۹۰ میلادی، دوران اوج فرایند دموکراتیزاسیون بود و بسیاری از کشورهای بلوک شرق به حکومت‌های به تعبیر غرب، دموکراتیک روی آوردند.

 

بحران جهانی شدن و ظهور ترامپ

با این‌ حال، جهانی‌شدن به‌ ویژه در حوزه اقتصاد، شکاف‌های عمیقی در جوامع غربی ایجاد کرد. مهاجرت گسترده از کشورهای در حال توسعه به کشورهای صنعتی و افزایش رقابت بر سر فرصت‌های شغلی، بحران‌های اجتماعی جدیدی رقم زد. بخش‌هایی از جامعه آمریکا، به ‌ویژه طبقه کارگر سفید پوست، مشاغل خود را از دست دادند و احساس ناامنی اقتصادی و اجتماعی در آنها تقویت شد. رکود و در برخی موارد تعطیلی گسترده کارخانه‌ها در «ایالت‌های  چرخشی» مانند میشیگان، ویسکانسین و پنسیلوانیا، حس طردشدگی را در میان این اقشار گسترش داد.

در چنین فضایی، دونالد ترامپ به‌ عنوان محصول بحران جهانی‌شدن و نماینده خشم طبقات حاشیه‌‌نشینشده، ظهور کرد. ترامپ با بهره‌‌گیری از گفتمان ضد جهانی ‌شدن، نهادهای بین‌المللی را به چالش کشید، تجارت آزاد را خیانت به اقتصاد ملی دانست و دموکراسی لیبرال را تضعیف کرد. او هر سه رکن نظم لیبرال را زیر سؤال برد. ترامپ با انتقاد از ناتو، بنیان‌‌های چند جانبه‌ گرایی را لرزاند؛ با خروج از توافق‌های چند جانبه و تاکید بر ملی‌گرایی اقتصادی، جهانی‌شدن را به عقب راند و با تمجید از اقتدارگرایی، ارزش‌های دموکراتیک را تهدید کرد.

ترامپ ناتو را پیمانی ناعادلانه توصیف کرده و اعضای اروپایی آن را به «سواری مجانی» متهم کرد. وی خواستار آن شد که اعضا دست ‌کم دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف هزینه‌های نظامی کنند و هشدار داد در غیر این صورت، آمریکا حمایت خود را کاهش خواهد داد. این مواضع، اعتماد متحدان سنتی آمریکا را تضعیف کرد و انسجام ناتو را زیر سؤال برد. در حالی‌ که دشمنان غرب از جمله روسیه و چین جسورتر شدند.

در مورد سازمان تجارت جهانی، ترامپ رویکردی تقابلی در پیش گرفت. وی بر این باور بود که این سازمان به‌جای دفاع از منافع آمریکا، در خدمت چین و دیگر قدرت‌های نوظهور قرار گرفته است. از این‌ رو، با اعمال تعرفه‌های سنگین بر واردات و تهدید به خروج از سازمان، نظم اقتصادی جهانی را دچار تنش کرد. سیاست اقتصادی ترامپ بر حمایت‌گرایی استوار بود و با اصول بازار آزاد در تضاد قرار داشت.

در حوزه ترویج دموکراسی نیز عملکرد ترامپ پرسش‌ برانگیز بود. او نه‌ تنها از رهبران اقتدارگرا مانند پوتین، اردوغان و کیم جونگ اون تمجید کرد، بلکه نهادهای دموکراتیک داخلی آمریکا را نیز تضعیف کرد. در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری  ۲۰۲۰، وی مشروعیت فرایند رأی‌گیری را زیر سؤال برد و با تحریک هوادارانش، به شورش در ساختمان کنگره دامن زد. رویدادی که برای نخستین بار دموکراسی آمریکایی را از درون با تهدید مواجه کرد.

 

پدیده ترامپ و بحران اوکراین

یکی از آزمون‌های مهم در سنجش پایبندی آمریکا به اصول نظم لیبرال، بحران اوکراین بود. ترامپ در دوره نخست ریاست‌ جمهوری، کمک‌های نظامی مصوب کنگره به اوکراین را تعلیق کرد و آن را ابزاری برای فشار بر کی‌یف قرار داد. او به ‌طور بنیادین به کارآمدی توافقات چندجانبه اعتقادی نداشت و آنها را بخشی از مشکلات ناشی از جهانی‌شدن می‌دانست. به همین دلیل تلاش کرد برای حل «بحران اوکراین» به دنبال توافق دو جانبه با روسیه برود.

دولت ترامپ در سال ۲۰۱۹ به ‌طور ناگهانی بسته کمک‌‌های نظامی به اوکراین به ارزش حدود ۴۰۰ میلیون دلار را تعلیق کرد. در عوض، از دولت اوکراین خواست درباره فعالیت‌های اقتصادی پسر جو بایدن در شرکت خصوصی «بوریسیما» تحقیقاتی انجام دهد. این اقدام، نه ‌تنها دخالت در سیاست داخلی آمریکا تلقی شد، بلکه آشکار کرد که اصول نظم لیبرال برای ترامپ ارزش‌هایی قابل معامله ‌هستند. وی بیش از آنکه دغدغه دفاع از تمامیت ارضی اوکراین، دموکراسی در شرق اروپا یا مهار روسیه را داشته باشد، در پی منافع شخصی و حزبی خود بود.

نماد روشن چنین رویکردی، طرح «زمین در ازای صلح» بود که از سوی ترامپ به روسیه و اوکراین پیشنهاد شد. طبق این طرح، آمریکا الحاق رسمی کریمه به روسیه را به رسمیت می‌شناسد و اشغال سایر مناطق تحت کنترل روسیه در اوکراین را، به‌ طور عملی پذیرفته و در صورت توقف حملات روسیه آماده است تمامی تحریم‌ها علیه روسیه را لغو کند. این نگاه ابزاری به سیاست خارجی، حاکی از چرخشی بنیادی از آرمانگرایی لیبرال به واقع‌‌گرایی خشک بود؛ چرخشی که نهادگرایی بین‌المللی را به حاشیه راند و اصل رهبری آمریکا را خدشه ‌دار کرد.

ترامپ نه ‌فقط رئیس‌‌جمهوری نامتعارف، بلکه بازتاب بحران‌هایی بود که طی سه دهه گذشته در چارچوب نظم لیبرال انباشته شده بودند. با روی کار آمدن او، نظم لیبرال جهانی با چالشی بنیادین روبه ‌رو شد و ایالات متحده از رهبری این نظم به تهدیدی برای بقای آن بدل شد. کشورهای اروپای شرقی که به حمایت آمریکا دل بسته بودند، دچار ناامنی شدند و حتی در داخل آمریکا نیز این سیاست‌ها با واکنش شدید کنگره و افکار عمومی مواجه شد و در نهایت به استیضاح رسمی ترامپ در سال ۲۰۱۹ انجامید. این نخستین ‌بار بود که یک رئیس‌جمهور به دلیل استفاده ابزاری از سیاست خارجی برای اهداف شخصی محاکمه شد.

 

سخن پایانی

سیاست ترامپ در قبال بحران اوکراین، نماد گسست کامل از سه اصل نظم لیبرال بود. او با نادیده‌ گرفتن نهادهای بین‌المللی، برخورد معامله‌ گرانه با امنیت جهانی و بی‌اعتنایی به تجارت آزاد، منافع ملی را فدای سود سیاسی فردی کرد. این رویکرد که محصول عوارض منفی جهانی ‌شدن بود، بیش از تهدیدات بیرونی، بنیان‌های نظم جهانی را از درون متزلزل کرد. «فرانسیس فوکویاما» در کتاب «پایان تاریخ و آخرین انسان» بر این امر تاکید کرد که با فرو پاشی شوروی ایدئولوژیی لیبرال دموکراسی دیگر رقیبی ندارد و این مکتب آینده بشریت است. اما حالا کسی سکاندار کاخ سفید است که علنا با تیشه به ریشه های لیبرال دموکراسی در صحنه داخلی آمریکا و عرصه بین الملل می‌زند و کابوسی برای آزادی‌خواهان و دموکراسی‌طلبان در سرتاسر جهان به شمار می‌رود. 

انتهای پیام/
خبرنگار : حمید جعفری
لینک خبر

لینک های ویژه


گوناگون


آخرین اخبار


ایلنا : ویدیو: گل دوم منچستر سیتی به ناپولی توسط جرمی دوکو

مهر : میراث فرهنگی و محیط‌زیست بستر توسعه پایدار بیجار است

مهر : بسته خبری ۲۷ شهریور ماه ۱۴۰۴ استان تهران

ایلنا : ویدیو: گل اول بارسلونا به نیوکاسل توسط مارکوس رشفورد

ایرنا : روایت عراقچی از طرح پیشنهادی ایران به اروپا/راهی برای حرکت به جلو وجود دارد

ایرنا : تشکیلات خودگردان: وتوی قطعنامه آتش‌بس، اسرائیل را به ارتکاب جنایت تشویق می‌کند

ایرنا : خلاصه دستاوردهای سفر مدیرعامل ایرنا به قزوین

ایلنا : ویدیو: گل اول منچستر سیتی به ناپولی توسط ارلینگ هالند

ایرنا : حماس: وتوی قطعنامه آتش‌بس بیانگر همدستی آشکار آمریکا در نسل‌کُشی فلسطینیان است

مهر : دستگیری متخلف قطع درختان سرخدار در علی‌آباد کتول

مهر : جشنواره انگور در یاسوکند فرصتی برای رونق صادرات محصولات محلی است

مهر : آیت‌الله اعرافی: هنر توحیدی نیازمند نگاه راهبردی است

مهر : انفجار در مجتمع مسکونی باغمیشه تبریز یک مصدوم برجای گذاشت

ایرنا : یک مامور پلیس در مازندران به شهادت رسید

مهر : اعلام آخرین وضعیت حادثه آتش سوزی ساختمان سیمان سبزوار

ایرنا : افتخارآفرینان کشتی وارد ایران شدند

مهر : مشاهده پلنگ ایرانی در پناهگاه «کم‌کی» بهاباد

صدا و سیما : ویرانی و مقصود جواز حضور در تیم ملی پاکت بیلیارد را کسب کردند

ایرنا : قاتل فراری در دلفان دستگیر شد

مهر : تجمع مردم زاهدان در حمایت از «کاروان صمود»

مهر : ضارب جنگلبان رودباری بر اثر برق‌گرفتگی جان باخت

ایرنا : نخستین جشنواره شعر مهدوی «غدیر، همیشه» در مشهد برگزار شد

مهر : دستگیری عاملان تیراندازی در شهرستان گمیشان

ایرنا : زلزله ای بسیار قوی باز هم روسیه را لرزاند

صدا و سیما : مهسا کارگری، سرداور دیدار رده بندی بسکتبال دختران جام آسیا

مهر : رویداد طوبی با حضور ۱۹۰ بانوی فرهیخته گلستانی

ایرنا : تنیس روی میز کاپادوکیا؛ صعود نمایندگان ایران به جمع ۱۶ نفر برتر

ایرنا : فیلم|آیین اختتامیه کنگره بین المللی استاد شهریار با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

ایرنا : فیلم| برگزاری مسابقات فوتبال جام شهدای اقتدار در کهریزک ویژه نوجوانان

ایرنا : تأکید نماینده شرق کرمانشاه بر استقرار ادارات و ایجاد دادگاه در بخش دینور

ایرنا : دبیر و رئیس فدراسیون کشتی قطر دیدار کردند

مهر : مطمئنم به لیگ برتر صعود می‌کنیم

مهر : مطمئنم به لیگ برتر صعود می‌کنیم؛ ورزشگاه آبادان باید دوباره جهنم حریفا

ایرنا : منطقه آزاد چابهار قهرمان کریکت قهرمانی کشور شد

مهر : فوتبال ما بازیکن‌ساز نیست؛ هنوز دریافتی نداشتیم

مهر : شمار مصدومان حادثه آتش سوزی ساختمان سیمان سبزوار به ۵۵ نفر رسید

صدا و سیما : اعلام گروه بندی فصل جدید سوپرلیگ بسکتبال غرب آسیا

مهر : ۷ کارگر درپی انتشار گاز در شهرک صنعتی زنجان دچار مسمومیت شدند

مهر : ۷ کارگر درپی انتشار گاز در شهرک صنعتی شماره یک زنجان دچار مسمومیت شدند

مهر : هفته گردشگری فرصتی برای معرفی ظرفیت‌های بوشهر است

صدا و سیما : نوسازی باید به عدالت فضایی منجر شود

ایرنا : نیروهای مسلح یمن: با موشک فلسطین ۲ یک نقطه مهم نظامی در یافا را هدف قرار دادیم

صدا و سیما : تقویت زیرساخت‌ها و پاسخگویی به مردم در اولویت سازمان ملی زمین و مسکن

صدا و سیما : برگزاری نخستین رویداد علمی «دادگاه نمایشی» در آذرماه ۱۴۰۴

ایلنا : ایران به حمایت از مردم سوریه ادامه خواهد داد

ایرنا : انتقاد شدید ایران از قانون‌شکنی و قلدرمآبی آمریکا در کنفرانس عمومی آژانس اتمی

ایرنا : فرستاده سازمان ملل در سوریه: به دلایل شخصی استعفا دادم/اسرائیل از سوریه عقب‌نشینی کند

صدا و سیما : تفکیک اسناد مسکن مهر آبشناسان رباط کریم به مساحت ۶۰ هکتار

مهر : شهر مقدس قم قلب تپنده فرهنگ و تفکر شیعه در جهان اسلام است

Loader

در حال دریافت و بارگذاری جدیدترین اخبار

... لطفا چند ثانیه منتظر بمانید