افشاگری‌های ایلان ماسک و جدال بر سر نقش USAID در سیاست جهانی

گروه سیاسی ـ خبرگزاری تسنیمـ علی مزروعی، توییت‌های اخیر ایلان ماسک، میلیاردر مشهور و مالک شبکه اجتماعی X (توییتر سابق)، بار دیگر توجهات را به نقش آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا (USAID) در تحولات جهانی جلب کرده است. ماسک در ادعاهای خود، این نهاد را به تأمین مالی تحقیقات مرتبط با ویروس کرونا و حتی مشارکت در ایجاد آن متهم کرده است. او با بازنشر مطالبی، USAID را نه‌تنها به‌عنوان یک نهاد خیریه و توسعه‌ای، بلکه به‌عنوان ابزاری برای اجرای عملیات‌های اطلاعاتی و سیاسی ایالات متحده معرفی کرد.

این اتهامات در شرایطی مطرح می‌شود که پیش‌تر نیز دیتاهایی در مورد فعالیت‌های USAID در کشورهای مختلف از جمله عراق، سوریه، یمن و ایران مطرح شده بود. در حالی که این سازمان خود را یک نهاد توسعه‌ای با هدف حمایت از جوامع در حال توسعه معرفی می‌کند، بسیاری از گزارش‌ها حاکی از آن است که USAID در عمل به پوششی برای پیشبرد منافع استراتژیک و سیاسی آمریکا تبدیل شده است.

USAID و اتهام تأمین مالی تحقیقات کرونا
اظهارات اخیر ایلان ماسک درباره نقش USAID در تأمین مالی تحقیقات مربوط به ویروس کرونا موجی از واکنش‌ها را برانگیخته است. ماسک در توییتی مدعی شد که این آژانس، که به‌عنوان نهاد توسعه‌ای ایالات متحده شناخته می‌شود، مستقیماً در تأمین مالی تحقیقات مربوط به سلاح‌های بیولوژیکی، از جمله ویروس کرونا، نقش داشته است. او با استناد به گزارش‌هایی ادعا کرد که USAID مبلغ 53 میلیون دلار به سازمان EcoHealth Alliance منتقل کرده است؛ نهادی که به انجام تحقیقات gain-of-function روی ویروس‌های کرونا در آزمایشگاه ووهان چین متهم شده است. ماسک همچنین به ارتباط این نهاد با سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) اشاره کرد و گفت که سابقه این آژانس نشان می‌دهد که فعالیت‌های آن همواره با عملیات‌های اطلاعاتی در کشورهای مختلف گره خورده است.

ادعاهای مطرح‌شده در این زمینه فراتر از تأمین مالی تحقیقات علمی است. بر اساس اسنادی که ماسک به آنها اشاره کرده است، USAID از دیرباز به‌عنوان یک پوشش سازمانی برای فعالیت‌های اطلاعاتی سیا مورد استفاده قرار گرفته است، این نهاد با بودجه‌ای بیش از 50 میلیارد دلار در بیش از 100 کشور جهان فعالیت دارد و در طول سال‌های گذشته، بارها به حمایت از جنبش‌های مخالف در کشورهای مختلف متهم شده است، این موضوع با اظهارات جان گیلیگان، مدیر سابق USAID، که زمانی گفته بود؛ "در این سازمان «از بالا تا پایین توسط عوامل سیا نفوذ شده است»"، مطابقت دارد. او در سخنان خود تأکید کرده بود که هدف از این نفوذ، جای‌گذاری عوامل اطلاعاتی در تمامی بخش‌های اجرایی و داوطلبانه‌ای است که USAID در خارج از کشور راه‌اندازی می‌کند.

این نخستین باری نیست که USAID به نقش داشتن در پروژه‌های بحث‌برانگیز متهم می‌شود، در سال 2013، اسنادی که توسط ویکی‌لیکس منتشر شد نشان داد که این نهاد برای تضعیف دولت ونزوئلا و ایجاد شکاف در پایگاه اجتماعی هواداران هوگو چاوز برنامه‌ریزی کرده است. یک سال بعد، در سال 2014، گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد USAID در تأمین مالی پلت‌فرم‌های رسانه‌ای مخفی در کوبا دست داشته است که هدفشان تحریک اعتراضات و بی‌ثبات‌سازی دولت این کشور بوده است.

در حوزه تحقیقات بیولوژیکی، اتهامات علیه USAID فراتر از کرونا می‌رود، بر اساس گزارش‌ها، این آژانس از سال 2009 تا 2019 با EcoHealth Alliance در پروژه‌ای به‌نام PREDICT همکاری کرده است؛ برنامه‌ای که به شناسایی ویروس‌های جدید، ایجاد آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و آموزش متخصصان در زمینه تشخیص بیماری‌های عفونی اختصاص داشت، با این حال، این برنامه نه‌تنها به اهداف علمی محدود نبوده، بلکه یک کانال برای ورود مستقیم سیا به تأسیسات تحقیقاتی بیولوژیکی در سراسر جهان ایجاد کرده است، در همین راستا، اندرو هاف، معاون سابق EcoHealth Alliance، در سال 2022 مدعی شد که پیتر دزاک، رئیس این نهاد، ارتباطاتی گسترده با سیا داشته است و تحقیقات بیولوژیکی انجام‌شده تحت حمایت USAID با اهداف پنهان سیاسی و امنیتی همراه بوده است.

ادعاهای مطرح‌شده درباره نقش USAID در تأمین مالی تحقیقات کرونا در حالی مطرح می‌شود که تاکنون دولت ایالات متحده شفافیتی در مورد این موضوع ارائه نکرده است.

ارتباط USAID با سازمان‌های غیردولتی و مهندسی اجتماعی در کشورهای هدف
آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده (USAID) سال‌هاست که خود را به‌عنوان یک نهاد بشردوستانه معرفی می‌کند که هدف آن کمک به کشورهای در حال توسعه و جوامع بحران‌زده است، اما در عمل، شواهد و اسناد بسیاری نشان می‌دهد که این نهاد نه‌تنها به‌دنبال توسعه و رفاه کشورهای هدف نیست، بلکه از آن به‌عنوان ابزاری برای نفوذ و مداخله در امور داخلی سایر کشورها استفاده می‌شود. بررسی سیاست‌های این آژانس در طول دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که USAID با تخصیص بودجه‌های کلان به سازمان‌های غیردولتی، رسانه‌ها و گروه‌های خاص، در جهت تأمین منافع استراتژیک آمریکا در کشورهای هدف گام برداشته است. به‌خلاف ادعاهای رسمی، این نهاد بیشتر به‌دنبال مهندسی سیاسی و اجتماعی در کشورهای مورد نظر واشنگتن است و اقدامات آن ارتباط مستقیمی با سیاست‌های کلان ایالات متحده دارد.

USAID به‌صورت گسترده از طریق تأمین مالی سازمان‌های غیردولتی، دانشگاه‌ها و گروه‌های فعال مدنی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، نفوذ خود را گسترش داده است. این حمایت‌ها معمولاً تحت عناوینی همچون تقویت جامعه مدنی، توسعه دموکراسی، حمایت از آزادی بیان و حقوق زنان انجام می‌شود، اما در واقعیت، هدف اصلی آن ایجاد شبکه‌های وابسته به سیاست‌های واشنگتن است،
به‌عنوان مثال، در بسیاری از کشورهای خاورمیانه، از جمله عراق، لبنان و سوریه، USAID با حمایت از نهادهای محلی تلاش کرده است دولت‌های غیرهمسو با آمریکا را تضعیف کند. در عراق، این آژانس تمرکز ویژه‌ای بر آموزش نخبگان سیاسی و کادر اجرایی داشته است تا در ساختار قدرت این کشور نفوذ کند، اما به‌خلاف تصور عمومی، این حمایت‌ها کمتر به توسعه اجتماعی و اقتصادی عراق کمک کرده و بیشتر در راستای ایجاد وابستگی ساختاری به سیاست‌های آمریکا بوده است.

در ایران نیز این سازمان از اوایل دهه 1380 با همکاری موقوفه ملی برای دموکراسی (NED) و برخی نهادهای دیگر، تحت پوشش برنامه‌هایی همچون توانمندسازی زنان و ترویج مشارکت شهروندی، اقدام به شبکه‌سازی در داخل کشور کرده است. هدف اصلی این پروژه‌ها ایجاد گروه‌های پرقدرت خارج از حاکمیت بوده است که بتوانند در شرایط حساس، فشارهای اجتماعی و فرهنگی را برای تغییر در ساختار سیاسی ایران افزایش دهند، این سیاست‌ها به‌حدی آشکار بوده‌اند که روسیه پس از مدتی، دفتر بنیاد اوراسیا (یکی از نهادهای مرتبط با USAID) را تعطیل و تمامی کارکنان آن را از کشور اخراج کرد.

نقش USAID در بی‌ثبات‌سازی کشورها و حمایت از گروه‌های تروریستی
USAID در بسیاری از کشورها متهم به ایجاد بی‌ثباتی و حمایت از گروه‌های مسلح و تروریستی شده است. این آژانس بارها در تأمین مالی گروه‌های مخالف دولت‌های ناهمسو با آمریکا نقش داشته و از طریق کمک‌های مالی و برنامه‌های آموزشی، به تقویت آنها پرداخته است.
نمونه بارز این موضوع در سوریه مشاهده می‌شود، جایی که USAID تحت پوشش کمک‌های بشردوستانه، به حمایت از گروه‌های مسلح و شبه‌نظامیان پرداخته است. این آژانس با سرمایه‌گذاری 12 میلیارد دلاری در سوریه، در سه حوزه بازسازی، آموزش و تثبیت حضور نیروهای وابسته به آمریکا فعالیت کرده است. تمرکز اصلی این کمک‌ها، نه بر تأمین نیازهای اولیه مردم، بلکه بر حمایت از گروه‌هایی بوده است که بتوانند اهداف واشنگتن را در سوریه دنبال کنند،
به‌عنوان نمونه، در مناطق شرقی سوریه، USAID بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خود را در مناطقی مانند دیرالزور و حسکه انجام داده است، مناطقی که همواره محل درگیری بین نیروهای دولت سوریه و گروه‌های مورد حمایت آمریکا بوده است. این نهاد با جهت‌دهی کمک‌های بشردوستانه، تلاش کرده است اقلیم کردی مستقلی در شمال سوریه ایجاد کند و به این ترتیب، دولت مرکزی سوریه را بیش از پیش تضعیف نماید.

در یمن نیز، در سال 1400 ارتش و کمیته‌های مردمی این کشور، محموله‌های سلاحی را کشف کردند که به‌روی آنها نشان USAID درج شده بود. این سلاح‌ها در استان البیضاء، که یکی از مراکز فعالیت گروه‌های تروریستی القاعده است، پیدا شد. شواهد نشان می‌دهد که USAID نه‌تنها به ارائه کمک‌های مالی و لجستیکی به این گروه‌ها پرداخته، بلکه از طریق نهادهای پوششی، اقدام به ارسال تجهیزات نظامی نیز کرده است.

به‌ظاهر غیردولتی اما وابسته به سیاست‌های کلان امنیتی آمریکا
به‌خلاف ادعای استقلال، USAID یک نهاد کاملاً وابسته به دولت ایالات متحده است که تحت فرمان شورای‌عالی امنیت ملی آمریکا و نهادهای اطلاعاتی واشنگتن فعالیت می‌کند. این نهاد نه‌تنها بودجه خود را از دولت آمریکا دریافت می‌کند، بلکه از حمایت مالی کشورهای اروپایی مانند انگلیس، فرانسه، هلند و سوئد نیز بهره می‌برد،
درواقع، USAID یک بازوی اجرایی سیاست‌های خارجی آمریکا برای تغییر ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورهاست. همان‌طور که مارکو روبیو، وزیر خارجه دولت ترامپ، در اظهاراتی آشکار اعلام کرد: «آمریکا یک مؤسسه خیریه نیست، ما فقط به کسانی پول می‌دهیم که ثابت کنند این پول‌ها را در راستای منافع ملی آمریکا هزینه می‌کنند.»
این اعتراف به‌وضوح نشان می‌دهد که سازمان‌های دریافت‌کننده بودجه از USAID، عاملان اجرای منافع ملی آمریکا هستند، نه مدافعان حقوق بشر و دموکراسی. با توجه به چنین سیاست‌هایی، دیگر جای تعجب ندارد که چرا کشورهایی مانند روسیه، چین و ایران برخی فعالیت‌های این نهاد را غیرقانونی اعلام کرده و مانع از فعالیت آن شده‌اند.

درحالی که ایالات متحده همواره ادعا می‌کند که از طریق این نهاد، به‌دنبال گسترش دموکراسی و توسعه در کشورهای مختلف است، اما شواهد متعدد نشان می‌دهد که USAID بیش از آنکه یک نهاد بشردوستانه باشد، ابزاری برای تحقق سیاست‌های مداخله‌جویانه و براندازانه واشنگتن در سراسر جهان است.

افشاگری‌ها در مورد USAID به دادگاه ترامپ ربط دارد
ایلان ماسک در توییت‌های ضدUSAID این نهاد را به تأمین مالی دادستان‌هایی متهم کرده است که پرونده‌های قضایی علیه دونالد ترامپ را پیگیری می‌کنند.
ماجرا از آنجا آغاز شد که مایک بنز، تحلیلگر آمریکایی، در توییتی ادعا کرد که دادستان‌های پرونده‌های ترامپ توسط USAID تأمین مالی شده‌اند. در این توییت آمده بود که کمک مالی جورج سوروس به این دادستان‌ها در مقایسه با کمک‌های USAID بسیار ناچیز بوده است و درواقع، نقش اصلی در تأمین هزینه‌های این پرونده‌ها را نه سرمایه‌داران خصوصی، بلکه نهادهای رسمی دولتی ایالات متحده ایفا کرده‌اند. این ادعا، در صورتی که درست باشد، می‌تواند مفهوم استقلال دستگاه قضایی آمریکا را زیر سؤال ببرد و نشان دهد که روند قضایی، ابزاری در دست گروه‌های سیاسی برای حذف مخالفان است.

ایلان ماسک با بازنشر این توییت و اضافه کردن جمله «این یک شوخی نیست»، درواقع به‌نوعی این اتهام را تأیید کرد. او همچنین گزارش نیویورک پست در همین زمینه را بازنشر کرد و نوشت: «قضات فعال باید از روی صحنه برکنار شوند، وگرنه عدالت وجود ندارد.»

این اظهارات در حالی مطرح شده است که پرونده‌های قضایی ترامپ در چند ایالت آمریکا درحال پیگیری است و انتخاب مجدد ترامپ به‌عنوان رئیس جمهور آن را متوقف کرده است. دادستان‌های نیویورک و جورجیا اتهاماتی از جمله فساد مالی، فرار مالیاتی و تلاش برای تغییر نتایج انتخابات 2020 را علیه او مطرح کرده‌اند، در این میان، برخی از رسانه‌های محافظه‌کار و نزدیک به ترامپ مدعی‌اند که دموکرات‌ها با بهره‌گیری از نفوذ خود در سیستم قضایی، تلاش داشتند او را از رقابت‌های انتخاباتی 2024 حذف کنند.

ایلان ماسک که مالک شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) است، به‌خوبی می‌داند که انتشار چنین توییت‌هایی می‌تواند فضای رسانه‌ای آمریکا را تحت تأثیر قرار دهد و بحث درباره نقش پول در سیاست و قوه قضائیه را به یک موضوع عمومی تبدیل کند. او با تأکید بر اینکه سیستم قضایی آمریکا به‌شدت تحت نفوذ سرمایه‌های دولتی و خصوصی است، درواقع سعی دارد نشان دهد که محاکمه ترامپ، بیش از آنکه یک روند حقوقی باشد، یک پروژه سیاسی برای حذف او از صحنه قدرت است.

تیم ترامپ سیاست‌های ضدبشری USAID را متوقف نمی‌کند، تقویت می‌کند
انتقادات اخیر از USAID، به‌ویژه پس از اظهارات وزیر خارجه آمریکا، نشان می‌دهد که این نهاد صرفاً یک سازمان بشردوستانه نیست، بلکه ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و استراتژیک ایالات متحده در جهان محسوب می‌شود. به‌خلاف ادعاهای مطرح‌شده درباره تلاش برای ترویج دموکراسی و توسعه، واقعیت این است که USAID به‌عنوان یک بازوی اجرایی سیاست خارجی آمریکا، پروژه‌های براندازی و مهندسی اجتماعی را در کشورهای مختلف دنبال می‌کند.

وزیر خارجه آمریکا با تأکید بر اینکه «آمریکا یک مؤسسه خیریه نیست» و بودجه‌های اعطایی باید در راستای منافع ملی ایالات متحده هزینه شوند، به‌طور غیرمستقیم ماهیت واقعی این کمک‌ها را آشکار کرد. او تصریح کرد که بخش عمده‌ای از این منابع مالی به‌جای رسیدن به جوامع هدف، در اختیار فاندبگیرانی قرار می‌گیرد که از هر 100 سنت 88 سنت آن را می‌دزدند.

انتقادات از USAID نه به‌معنای پایان مداخلات آمریکا، بلکه به‌عنوان تلاشی برای بهینه‌سازی این مداخلات و افزایش بازدهی پروژه‌های نفوذ و براندازی قابل تحلیل است. تیم ترامپ، که خود سابقه گسترده‌ای در استفاده از این ابزارها دارد، به‌دنبال آن است که مسیر این سیاست‌ها را بازتعریف کند و دخالت‌های خارجی آمریکا را با دقت و تأثیرگذاری بیشتری دنبال نماید، ازاین‌رو، دعوای کنونی بیش از آنکه تلاشی برای توقف مداخلات باشد، نوعی رقابت برای تسلط بر ابزارهای نفوذ و مهندسی تحولات در سایر کشورها است.

انتهای پیام/+