به گزارش ایرنا، یکی از مولفه های مورد توجه در برنامه ریزی های توسعه ای، جغرافیا و وضعیت منابع به خصوص آب است که بدون آن حتی حیات هم به خطر می افتد و در عمده نقاط جغرافیای کشور ما یکی از دلایل محدودیت برای توسعه صنایع، کمبود منابع آبی محسوب می شود.
بنا بر این و با توجه به وضعیت تربت حیدریه، آب مورد نیاز توسعه صنایع این منطقه باید از آب های نامتعارف، که پساب هم یکی از آن‌ها است، تامین شود اما در این زمینه هم بنا به گفته برخی مسوولان محدودیت هایی وجود دارد.
یکی از صنایع خبرساز تربت حیدریه در چند سال اخیر، مجتمع فولاد "رخ" این شهرستان بوده است که عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۹۷ آغاز شد و همزمان با آن عملیات اجرای طرح ملی فاضلاب تربت حیدریه نیز توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی کلید خورد تا علاوه بر جمع‌آوری فاضلاب شهری، بخشی از آب مورد نیاز بخش صنعت و کشاورزی این شهرستان، از جمله مجتمع فولاد را تامین کند.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: صنایع، براساس قانون مکلف به استفاده از ظرفیت پساب فاضلاب هستند، لذا براساس قانون و واقعیت موجود در شهرستان، انتقال پساب شهر تربت حیدریه برای تامین آب فولاد رخ در دستور کار قرار گرفت.
علیرضا عباسی افزود: براساس این طرح قراردادی بین سرمایه‌گذار و شرکت فولاد رخ منعقد شد، اما به این مجتمع صنعتی اجازه برداشت از منابع آبی زیرزمینی داده نشد.
وی گفت: درحال حاضر حجم پساب تصفیه خانه شماره یک ۲۰۰ لیتر بر ثانیه است و با توسعه ۴۰ کیلومتری که در سال جاری به سرانجام خواهد رسید، حجم پساب افزایش می یابد و با وارد چرخه شدن تصفیه خانه ولیعصر (عج) ظرفیت جدیدی به پساب اضافه می شود.
مدیر امور آب تربت حیدریه هم بیان کرد: آب قابل تامین برای صنایع پرمصرف و پرآب طلب در این منطقه وجود ندارد و برطبق ضوابط قانونی و شرایط و محدودیت‌های جغرافیایی، چنانچه این صنایع بخواهند در این منطقه مستقر شوند باید آب مورد نیاز خود را صرفا از منابع آب نامتعارف مانند پساب و آب شور تامین کنند.
مهدی طلعتی اصافه کرد: مجتمع فولاد رخ اجازه ندارد آب مورد نیاز خود را از منابع آب های زیرزمینی تامین کند و برای این منظور باید از پساب یا از آب خط انتقال آب دریا بهره بگیرد.
وی تصریح می‌کند: البته میزان تولید پساب در این منطقه چندان بالا نیست و میزان تولید پساب در سطح شهرستان شاید حدود ۱۷۰ لیتر در ثانیه باشد، که با کیفیت است.
مدیر امور آب تربت حیدریه یادآور شد: این پساب توسط آبفا به مجتمع فولاد رخ تخصیص یافته است و در زمینه پساب هم محدودیتی وجود دارد و دیگر پسابی وجود ندارد که به صنایع آب بر دیگر واگذار شود.
طلعتی تاکید کرد: بنابراین ایجاد صنایع در شهرستان تربت حیدریه به دلیل محدودیت‌های منابع آبی محدود شده و بر خلاف تصور بسیاری که شاید گمان کنند این شهرستان پر آب است، با چالش آب روبه رو هستیم.
وی با بیان اینکه صنعت سهم ناچیزی در مصرف آب تربت حیدریه دارد، گفت: حدود ۵۱۱ رشته قنات در این شهرستان وجود دارد که شاید حدود ۷۰ درصد آن به دلیل خشکسالی های اخیر خشک شده است و ۱۴۵ حلقه چشمه آب هم وجود دارد که افزون بر ۶۰ درصد این منابع آبی نیز خشکیده است.
طلعتی بیشترین میزان مصرف آب را مربوط به بخش کشاورزی دانست و افزود: اکنون متوسط افت سطح آب های زیرزمینی به سالانه یک متر رسیده است که تا چند سال پیش سالانه ۲ متر بود و با نصب و راه‌اندازی شمارشگرهای هوشمند بر روی چاه های آب کشاورزی، که در سال های ۹۲ و ۹۳ انجام شد، وضعیت تا حدی مدیریت شده است.
وی گفت: خشکسالی ها هم مزید بر علت شده و مخازن آب های زیر زمینی با کسری روبه رو هستند به نحوی که کسری مخزن دشت "زاوه" منفی ۴۷ میلیون متر مکعب در سال، دشت رخ ۵۲ میلیون متر مکعب و دشت رشتخوار ۳۰ میلیون متر مکعب در سال است و این نشان از ناترازی ورودی و خروجی آب به مخازن زیرزمینی دارد.
مراکز دانشگاهی و مساله آب
موضوع آب از چنان اهمیتی برخوردار است که اکنون به یکی از اصلی ترین مسایل مورد توجه مراکز علمی و پژوهشی منطقه تبدیل شده است.
رییس دانشگاه تربت حیدریه گفت: "تصمیم‌سازی سیاسی" بدون در نظر گرفتن مباحث علمی و منطقه‌ای، نه تنها معضل این شهرستان، که مساله کل کشور است و نتیجه آن وارد آمدن خسارت‌های هنگفت بر پیکره اقتصاد کلان ایران بوده است که این روند همچنان ادامه دارد.
عباس خاشعی‌سیوکی به خبرنگار ایرنا اظهار کرد: کاش مسوولان وقت منطقه به‌جای صنایع آب بر، به فکر ایجاد پتروشیمی یا صنایع تبدیلی بخش کشاورزی، به عنوان ظرفیت اصلی منطقه می‌افتادند زیرا محور اقتصاد این شهرستان بر تولید محصولات کشاورزی و دامپروری پایه‌ریزی شده است.
وی افزود: آب در بسیاری از مناطق و کشورهایی که حتی منابع غنی آبی دارند، محور تصمیم گیری در حوزه های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است، اما در ایران با وجود محدودیت منابع آبی، مسوولان ارشد حتی به آن "یارانه" می‌پردازند و بدتر اینکه برخی مسوولان محلی آبرسانی بدون وقفه به شهروندان را، جزو افتخارات مدیریتی خود می‌دانند.
رییس دانشگاه تربت حیدریه گفت: شاید این از منظری درست باشد اما از جهتی دیگر این احساس را ایجاد می‌کند که هیچ مساله و چالشی در زمینه تامین آب وجود ندارد.
وی در خصوص استقرار صنایع آب بر در این شهرستان افزود: بررسی و تحلیل نظرات برخی از افراد تاثیرگذار در تصمیم گیری های این منظقه نشان می دهد که درآمد حاصل از هر مترمکعب آب بخش صنعت نسبت به بخش کشاورزی بالاتر است و از این رو آنان تلاش کرده اند تا صنعتی قدرتمند را به منطقه بیاورند که انتخاب آن‌ها صنعت فولاد بوده است.
خاشعی‌سیوکی در خصوص جانمایی محل استقرار این صنعت نیز ابراز کرد: ابتدا منطقه پایین دست تصفیه‌خانه فاضلاب سیوکی (در بخش مرکزی تربت حیدریه) بدین منظور پیشنهاد شده بود اما بعد بنابه هر دلیلی، جلگه رُخ را انتخاب کرده و مجبور شدند تا آب تصفیه‌خانه را به آنجا انتقال دهند.
وی افزود: این در حالی بود که در همان زمان فکر اصلی برای تصفیه‌خانه فاضلاب این بود که آب آن از چاه‌ها وارد شبکه توزیع شده و دوباره وارد تصفیه‌خانه شود و سپس صرف کشاورزی شده و به زمین بازگردد.
خاشعی‌سیوکی تصریح کرد: به عبارت بهتر آب باید در چرخه بازگشت قرار گرفته و به سفره‌های آب زیرزمینی بازگردد.
این محدودیت ها برنامه ریزان را در برنامه ریزی های خود ناگزیر از توجه به مساله تامین آب و همچنین توجه داشتن به صنایعی می کند که نیاز کمتری به این مولفه اساسی در فرآیندهای تولیدی دارند.
مرکز شهرستان ۲۲۵ هزار نفری تربت‌حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد واقع شده است.
