بقایای چهار کشتی تاریخی در ساحل دریای خزر به گل نشسته است. کشتی به گل نشسته در ساحل امیرآباد شهر لاهیجان، کشتی ساحل میانکاله، بقایای کشتی در روستای للِ رود شهر رودسر و کشتی به گل نشسته در کریم محله شهرستان تالش. این کشتی ها بخشی از تاریخ نانوشته مراودات تجاری ایران با کشورهای همسایه بوده، میراثی که هنوز پیرامون آن مطالعه جدی نشده است.
آب دریا که بالا می آید، ستون فقراتش به لرزه در می افتد. وقتی آب پایین می رود، باز هم کمرش از بی مهری ها خمیده می شود. تن رنجورش هر روز جزر و مد آب دریا را تاب می آورد. حالا که پس از ۲۰۰سال اسکلتش از زیر ماسه ها نمایان شده، از بی مهری ها رنج می کشد. ۵ کیلومتر که از شهر تالش به سمت دلتای «کرگان رود» بروید، نزدیک به ساحل روستای «کریم محله» اسکلت یک شناور تاریخی به گل نشسته را خواهید دید. چوب های بدنه این کشتی تاریخی که زیر رسوبات ساحل پنهان شده بود، سال ۱۳۹۲با شسته شدن ماسه ها و پس روی آب دریا نمایان شد. مردم محلی، درباره این شناور تاریخی به گل نشسته می گویند: «۵۰ سال قبل وقتی دولت طرح جنگلکاری در ساحل را آغاز کرد، با برداشت ماسه های اطراف ساحل و شسته شدن ماسه ها، آرام آرام این کشتی نمایان شد و سال ۹۲ با پس وری آب دریا، اسکلت کامل شناور بیرون آمد.»
از ۱۰ سال پیش شناور به گل نشسته در ساحل کرگان‌رود، تنها ضربات امواج را تحمل نکرده است، بلکه شاهد تخریب و سوزاندن چوب هایش توسط محلی ها و مسافران نیز بوده و این را می توان از بقایای ذغال های موجود در بدنه کشتی دریافت. ستون های چوبی دماغه جابجا سوخته و معلوم است که برای گرم کردن رهگذران و شاید هم مسافران شعله ور شده است.
بقایای شناور درست در نقطه ای لای ماسه های ساحل قرار گرفته که جنگل های دست کاشت سوزنی برگ، به خط ساحل می رسد. قسمت پشتی شناور روبه جنگل قرار دارد و قسمت شمالی و دماغه عرشه روبه دریاست. نیمی از دماغه در میان ماسه های ساحل فرورفته و آثار جزر و مد دریا بر بقایای کشتی مشهود است. لابه لای اسکلت چوبی، صدف های سفید با رگه های قرمزی که مخصوص این دریاست، بجامانده است.
رامین ادیبی، باستان شناس دریا در گفت و گو با ایسنا، درباره اندازه و جنس این کشتی اظهار کرد: آنچه در حال حاضر از شناور به گل نشسته در ساحل کرگان‌رود بجا مانده، نشان می دهد حدود ۲۸متر و ۲۰سانتی متر طول و در حدود ۶ متر و ۵۵ سانتی متر عرض دارد. شیوه ساخت بدنه شناور بر ما مشخص نیست، اما طبق مشاهدات از روش پیچیده ای برای ساخت آن استفاده شده و الوار و قطعات چوبی تنومندی در ساختار این شناور به کار رفته است. همچنین برای چفت و بست کردن این عناصر چوبی از میخ های فلزی بلند و کلفتی بهره گرفته شده که در اثر واکنش های زیست محیطی اکسیده شده اند.
وی ادامه می دهد: علاوه بر آن، پوششی از یک ماده شمیایی سیاه رنگ نیز بر سطح داخلی بدنه شناور دیده می شود که احتمالا برای حفظ بدنه چوبی در برابر خطرات احتمالی، همچون حمله جانوران دریایی و تغییرات اقلیمی مورد استفاده قرار گرفته است. به احتمال قریب به یقین این شناور چوبی در کنار خط ساحلی متروک نشده، بلکه در اثر حادثه ای نامعلوم غرق شده و فرآیندی را طی کرده تا بر روی بستر دریا قرار گرفته است و پس از مدتی و به دلیل نوسانات شدید و پس روی آب دریا، سر از آب بیرون آورده است.
این پژوهشگر عقیده دارد: میراث بجا مانده از فرهنگ دریایی اهمیت زیادی دارد و نشان دهنده روابط متقابل فرهنگی با کشورهای منطقه است. دریای کاسپین در مسیر تجاری جاده ابریشم قرار دارد و میراث بجامانده از این تجارت دریایی منطقه، تا حد زیادی ناشناخته مانده است و کاوش های زیرآب زوایای تاریک تاریخ را برایمان روشن می کند. این کشتی تاریخی در کشور منحصربه فرد است. حتی در کشتی کشف شده در خلیج فارس هم باستان شناسان به محموله داخل کشتی دست یافتند نه خود کشتی. در آن کاوش ها، اسکلت کشتی یافت نشد ولی ما اینجا با اسکلت کشتی طرف هستیم و همین موضوع را منحصربفرد می کند.
ادیبی با اشاره به مقاله مشترک منتشر شده به سرپرستی «عبدالمجیدنادربنی» از موسسه اقیانوس شناسی که به زبان انگلیسی منتشر شده است، اضافه می کند: براساس یافته های جدید، چوب های این شناور آزمایش شده و قدمت آن به قرن ۱۸می رسد. نوع چوب آن کاج اسکاتلندی است، ولی چون این کاج ها در منطقه قفقاز هم پرورش داده می شد، نمی توان بطور قطع گفت کشتی متعلق به کدام کشور و یا حکومت بوده است. یافته های فعلی می گوید، این شناور تجاری بوده و از آنجا که ایران عضو کنوانسیون میراث فرهنگی دریایی است، حفاظت از بقایای این شناور ۲۰۰ساله برعهده ایران می باشد. رامین ادیبی به اسکله قدیمی در ساحل کرگان‌رود اشاره می کند و می گوید: شناورهای تجاری نمی توانستند تا خط ساحلی بیایند و عقب تراز ساحل لنگر می انداختند و قایق های محلی، بار کشتی را به ساحل می آوردند. احتمال زیاد این شناور خیلی عقب تر از ساحل غرق شده و در اثر پس روی آب دریا و اقدامات دولت برای جنگلکاری در ساحل، نمایان شده است.
شناور بر گل نشسته در کریم محله، بارها با ماسه های امواج دریا پر و خالی شده است. هر ضربه ای که موج دریا بر بدنه اش کوفته، بخشی از آن را فرسایش داده است ولی هنوز برای حفاظت از این میراث دریا، اقدامی صورت نگرفته است.
انتهای پیام
