به گزارش سیاست خارجی ایرنا، آفریقا از دیرباز محل رقابت قدرت‌های بزرگ جهانی بوده است، قرن ها استعمار کشورهای این قاره توسط قدرت‌های وقت شاهد این مدعاست. آفریقا در باور عمومی شاید با کلیدواژه‌هایی منفی ثبت شده باشد، چه اینکه اولین عبارت شناخته‌شده درباره آفریقا «قاره سیاه» است؛ اما برای کسانی که نگاه ویژه‌ای به این قاره دارند این قطعه از کره خاکی سرزمین فرصت هاست. خطه ای که از سال‌های قبل اراده کرده شروع جدیدی داشته باشد و فصل تازه ای از تاریخ خود را آغاز کند.
آفریقا این روزها، تبدیل به مبدا تحولات مهم سیاست جهان شده است، تحولات سال گذشته غرب آفریقا که اوج آن در نیجر اتفاق افتاد، اهمیت این نقطه از کره زمین را برای همه یادآور شده است. در دوران گذار از نظم یکجانبه حاکم بر جهان، مناطق نقش منحصر به فردی به خود گرفته اند. به همین دلیل، آفریقا دیگر در سیاست خارجی خود با عنصر «اجبار» در انتخاب‌های خود روبرو نیست و در حال شکل دادن به یک دیپلماسی متنوع است.
این تحولات دور از نظر ایران نبوده است، آفریقا در دولت سیزدهم پس از یک دوره طولانی فراموشی به شکل ویژه‌ای در رادار سیاست خارجی کشور قرار گرفته است. تابستان سال گذشته رئیس‌جمهور ایران، به عنوان یک مقام ارشد ایرانی پس از ۱۰ سال به آفریقا سفر کرد و کنیا، اوگاندا و زیمبابوه ۳ مقصد رئیس‌جمهور رئیسی بودند. سفری که با بازتاب گسترده بین المللی مواجه شد. کمتر از ۲ ماه بعد، رئیس‌جمهور اینبار عازم آفریقای جنوبی شد تا در ژوهانسبورگ عضویت ایران در بریکس به عنوان کلوب قدرت های نوظهور جهانی را نهایی کند.
در چنین شرایطی ریاست OIC سازمان همکاری اسلامی- به مدت سه سال از عربستان سعودی به کشور گامبیا در غربی‌ترین نقطه در آفریقا واگذار شده است. به همین منظور حسین امیرعبداللهیان رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به خاطر حضور در اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی و سخنرانی در جمع مقامات ارشد کشورهای عضو به بانجول سفر کرد.
در طول پرواز به مقصد این کشور آفریقایی فرصت کوتاهی دست داد تا با اکبر خسروی‌نژاد دستیار وزیر و مدیرکل آفریقای وزارت امورخارجه گفت‌وگویی درباره «دیپلماسی آفریقایی» دستگاه سیاست خارجی کشور داشته باشیم.
خسروی‌نژاد که به تازگی در منصب جدید قرار گرفته پیش از این سمت های سفیری جمهوری اسلامی ایران در سیرالئون، رییس اداره نهادهای آفریقایی و ریاست اداره غرب آفریقا را در سوابق مدیریتی خود دارد. متن این مصاحبه در ادامه به این شرح است:
روابط با آفریقا در کشورمان همواره با فراز و نشیب روبرو بوده است چرا که برخی این قاره را با عناوینی نظیر توسعه نیافتگی مقصد مناسبی برای تجارت یا رابطه سیاسی بلند مدت نمی دانند، با این وجود به نظر می رسد با توجه به راهبرد دولت سیزدهم یعنی «سیاست خارجی متوازن» آفریقا سهم ویژه ای در سبد سیاست خارجی کشورمان دارد. شما چه ارزیابی در خصوص کار با آفریقا دارید؟
آفریقا چه به آن بپردازیم و چه نپردازیم قاره فرصت‌هاست. این قاره در حال حاضر جوان ترین قاره دنیاست و شاید تنها قاره‌ای است که با توجه به مشکلات اقتصادی که هنوز در سراسر دنیا وجود دارد می شود از آن بهره‌برداری کرده و کسب درآمد کرد.
معتقدم از لحاظ سیاسی آفریقا، قاره فرصت سیاسی است که سیاست خارجی ما می تواند در آن نفس کشیده و حاشیه امنی برای سیاست خارجی کشور باشد.
همانطور که شما گفتید آفریقا برای ایران همواره فراز و نشیب داشته است، دوره‌های قبل خیلی کمتر به آن پرداخته شده یا در برخی دوره‌ها خیلی افراطی پرداخته شده است. الحمدالله در دولت سیزدهم و از سال ۱۴۰۰ توجه خوبی به آفریقا شده است. ما کار با آفریقا را به صورت برد-برد نگاه می کنیم. نه اینکه فقط بخواهیم به آفریقا کمک کنیم که البته کمک کردن به آفریقا جزو برخی از اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران هم هست ولی بیشتر به این نکته توجه داریم که آفریقا در تامین نیاز کالاهای اساسی و منابع معدنی کشورمان و بالعکس صادرات کالا و صدور خدمات فنی مهندسی به کشورهای آفریقایی، نقش داشته باشد.
در دوره جدید و دولت آقای دکتر رئیسی خیز خوبی در رابطه با آفریقا برداشه شده است. رئیس‌جمهور به ۴ کشور آفریقایی سفر کرده است که در بخش اول به کنیا، اوگاندا و زیمبابوه و در گام بعدی برای موضوع بریکس به آفریقای جنوبی سفر کرد. می‌بینیم که ما با استفاده از ظرفیت برخی از کشورهای دوست آفریقایی توانستیم عضویت در یک نهاد مهم بین‌المللی {بریکس} را داشته باشیم.
این روند باید تدوام داشته باشد. در دوره جدید تحت رهنمودهای وزیر خارجه‌ای که خود معاون عربی-آفریقا بوده توجه خاصی به این قاره شده است، معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه هم توجه ویژه‌ای به آفریقا دارند و آقای دکتر صفری سفرهای مکرری به کشورهای آفریقایی داشته اند.
ما در حال حاضر با تاکید بر منافع دوجانبه محدودیتی در توسعه روابط با آفریقا نداریم. دو هفته قبل دومین همایش اقتصادی ایران و آفریقا برگزار شد که بازتاب بسیار خوبی داشت. اسفند سال ۱۴۰۱ نیز اولین همایش با غرب آفریقا برگزار شد.
ما هدفگذاری کردیم روابط اقتصادی ایران با آفریقا در سال جدید به ۱۰ میلیارد دلار برسد. آفریقا را به شکل یک فرصت نگاه می کنیم. شاید خیلی ها به مشکلات آفریقا و بعد مسافت آن نگاه می کنند اما از دل این مشکلات می‌شود فرصت‌های جدیدی ایجاد کرد. از دید من کشورهایی که کمتر به آنها نگاه شده دارای فرصت‌های بیشتری برای کشور و فعالان اقتصادی ایران هستند.
نظر شما در خصوص تحولات اخیر آفریقا، بلوک بندی‌های جدید نظیر آنچه که در غرب آفریقا اتفاق افتاده چیست؟
کشورهای آفریقایی از دهه ۱۹۶۰ استقلال پیدا کردند اما مقامات برخی از کشورهای آفریقایی نظیر بورکینافاسو، نیجر و مالی خودشان در صحبت هایی که با مقامات ما دارند می گویند ما از نو و از استعمار فرانسه مستقل شدیم. تحولات اخیر یک رنسانس جدید برای بازیابی کشورهای آفریقایی است و در این رنسانس از جمهوری اسلامی ایران به خاطر شباهت با برخی اهداف و ایدئولوژی ها کمک خواسته اند که ایران با شرط تامین منافع مشترک از کمک های خود به آنها دریغ نخواهد کرد.
