پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر درمان رایگان کودکان زیر هفت سال در مراکز دولتی، در هیات دولت به تصویب رسیده و بر این اساس، به همه بیمارستان‌های تحت پوشش وزارت بهداشت ابلاغ شده که درمان این دسته از بیماران رایگان است.
موضوعی که یک بار پیش از این، در پانزدهم اسفند ۱۴۰۲ نیز رسانه‌ای شده بود. در آن زمان «پدرام پاک آیین» رئیس سابق مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت اعلام کرده بود: رایگان شدن همه خدمات سرپایی و بستری کودکان زیر ۷ سال در اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که در هیات دولت تصویب شده بود، به تازگی به بیمه‌های پایه ابلاغ شده و همه سازمان‌های بیمه‌گر پایه مکلف به پرداخت ۱۰۰ درصد تعرفه دولتی برای خدمات سرپایی و بستری کودکان زیر ۷ سال از جمله معاینه، آزمایشگاه، تصویربرداری، توانبخشی و همچنین استفاده از کیت غربالگری نوزادان در مراکز دولتی دانشگاهی سراسر کشور هستند.
پاک‌آیین گفته بود: رایگان شدن خدمات درمانی به کودکان زیر ۷ سال به جز خدمات سرپایی دارویی است. آن بخش از خدماتی که ممکن است تحت پوشش بیمه‌های پایه نباشد نیز تا سقف تعهد سازمان‌های بیمه‌گر از محل دیگری تامین خواهد شد. خدمات به صورت برخط است و نیاز به پرداخت هیچ مبلغی نیست.
بیمارستان‌ها ملزم به درمان رایگان شدند
بر همین اساس و در اول اردیبهشت ۱۴۰۳ اعلام شد همه بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی موظف به پذیرش و درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال هستند و اگر این کار را نکنند، تخلف است و مردم می‌توانند تخلف را به سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت گزارش کنند.
«سعید کریمی» معاون درمان وزارت بهداشت در همان زمان به ایرنا گفته بود: درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال در بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی از اسفند ماه سال گذشته (۱۴۰۲) کلید خورده و هرگونه درمان سرپایی و بستری بدون پرداخت هزینه از جیب بیمار انجام می‌شود. این برنامه مصوبه هیات دولت بوده و همه بیمارستان‌ها ملزم به رعایت آن هستند و اگر کودکی را پذیرش نکنند با آنها برخورد می‌شود.
درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال در بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی از اسفندماه پارسال کلید خورده و هرگونه درمان سرپایی و بستری بدون پرداخت هزینه از جیب بیمار انجام می‌شود. این برنامه مصوبه هیات دولت بوده و همه بیمارستان‌ها ملزم به رعایت آن هستند و اگر کودکی را پذیرش نکنند با آنها برخورد می‌شودکریمی گفته بود: مردم نیز در صورت تخلف موارد را به سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت اطلاع دهند. البته دارو رایگان نبوده و جزو این برنامه نیست. شیوه نامه چگونگی اعمال درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال نیز به بیمارستان‌های مربوطه ابلاغ شده و منابع اجرای این برنامه در بیمه‌ها تخصیص یافته، زیرا سلامت کودکان در اولویت نظام بهداشت و سلامت کشور است.
شمشیر داموکلس منابع مالی
یکی از مهم‌ترین ابعاد این طرح، تخصیص به موقع منابع مالی به بیمه‌های پایه است. فرآیند تامین منابع مالی در نظام سلامت آن‌قدر اهمیت دارد که اجرای هر طرحی به وسعت درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال، با توجه به محدودیت منابع، می‌تواند مانند یک شمشیر داموکلس عمل کند که به مویی متصل است و می‌تواند هر زمان بر سر طرح فرود آید.
طرح‌های گسترده نظام سلامت مانند درمان رایگان، از طرفی منجر به ایجاد رضایت‌مندی اجتماعی می‌شوند و در عین حال تهدید دائمی تامین منابع مالی را همواره با خود حمل می‌کنند که نمونه آن را در طرح تحول سلامت مشاهده کردیم.
چالش‌های طرح درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال
وقتی طرح «تحول سلامت» تقریبا در همین روزها و اواسط اردیبهشت ۱۳۹۳ در دولت یازدهم آغاز به کار کرد، با وجود همه تحولی که در نظام سلامت ایجاد شد، به مرور انتقادهایی نیز به همراه آورد. از جمله این انتقادها در سال‌های بعد از اجرای طرح تحول سلامت، عدم اجرای نظام ارجاع و پزشکی خانواده بود که همچنان و در این سال‌ها نیز به طور سراسری اجرا نمی‌شود.
طرح تحول سلامت تقریبا بدون اتصال به منابع پایدار مالی اجرایی شد و با وجود این‌که حلقه‌های متصل مناسبی مانند بیمه سلامت رایگان به همراه داشت، چاه ویل درمان را عمیق‌تر و بدهی بیمه‌های پایه را سنگین‌تر کرد. طرحی که در زمان خود توانست وضعیت نظام سلامت و به خصوص بیمارستان‌ها را دگرگون کند، اما مسیری برای تامین منابع پایدار مالی آن طراحی نشده بود.
اکنون با مطرح شدن طرح درمان رایگان کودکان زیر هفت سال، بسیاری به یاد آن روزها افتاده‌اند و از جمله مهم‌ترین مواردی که درباره این طرح بیان می‌شود، تامین منابع است. این سوال وجود دارد که آیا این طرح می‌تواند از پس تامین منابع بر آید؟ آیا این طرح منجر به ایجاد تقاضای القایی نخواهد شد؟ آیا این طرح نباید از نظام ارجاع عبور کند؟
آنچه بلای جان طرح تحول سلامت شد و نتایج مثبت آن را کم رنگ کرد، ایجاد تقاضای القایی، عدم تامین منابع مالی و عدم کنترل هزینه‌ها بود. شاید همین بلا سر طرح رایگان شدن درمان کودکان زیر ۷ سال نیز بیاید
احمد مهری «اپیدمیولوژیست و کارشناس سلامت» در این رابطه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: رایگان شدن درمان کودکان زیر ۷ سال و همچنین رایگان شدن درمان بیماران مبتلا به سرطان، دو خبر بسیار خوب در نظام سلامت است که البته می‌تواند مانند شمشیر دو لبه عمل کند. این اقدام در ذات خود، اقدامی اعتماد آفرین و دل نشین است. تقریبا با همین هدف بود که طرح تحول سلامت نیز اجرا شد، اما در آن زمان نیز کارشناسان به وزیر وقت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هشدار دادند.
وی ادامه می‌دهد: آنچه بلای جان طرح تحول سلامت شد و نتایج مثبت آن را کم رنگ کرد، ایجاد تقاضای القایی، عدم تامین منابع مالی و عدم کنترل هزینه‌ها بود. شاید همین بلا سر طرح رایگان شدن درمان کودکان زیر ۷ سال نیز بیاید.
مهری می‌گوید: این موضوع عجیب نیست و قابل درک است. وزارت بهداشت باید به دنبال این باشد که هزینه‌های نظام سلامت را کم کند. زیرا حوزه درمان مانند چاه ویل است. برای جلوگیری از شکست این طرح باید به این فکر کرد که اکنون وقت اجرای نظام ارجاع است. در واقع همان فرصت طلایی است و باید هزینه درمان افرادی رایگان شود که نظام ارجاع را به درستی طی کرده باشند.
این اپیدمیولوژیست بیان می‌کند: تقاضای القایی نتیجه باز گذاشتن بی قید و شرط مسیر ورود به درمان است. در واقع راهی جز کنترل ورودی‌ها با استفاده از شرط نظام ارجاع نداریم و اگر در این زمینه غفلت شود، این طرح شکست می‌خورد.
مهری می‌گوید: قرار نیست مانند یارانه، به همه افراد یک عدد ثابت پرداخت شود و در واقع باید از ۵ دهک ضعیف جامعه حمایت کرد. در واقع این اقدام، اصل برابری و عدالت در دسترسی به خدمات سلامت است. زیرا بودجه سلامت کشور، منابع پایدار ندارند و اگر هزینه‌های درمان کنترل نشوند، بودجه سایر بخش‌ها را می‌بلعد.
بیمه‌ها چه می‌گویند؟
«محمدمهدی ناصحی» مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران درباره این طرح به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: کودکان زیر ۷ سال جامعه‌ای مهم محسوب می‌شوند که از نظر دریافت خدمات تشخیصی و درمانی به توجه ویژه نیاز دارند. بنابراین تصمیم ملی بر این شد که این گروه از کودکان، خدمات را در مراکز دولتی به صورت رایگان دریافت کنند. این طرح در مراکز دولتی آغاز شده است. همچنین بیمه رایگان این گروه نیز در سال جدید در حال اجراست.
وی ادامه می‌دهد: تامین منابع مالی نیز با توجه به ابلاغیه هیات دولت، توسط سازمان برنامه و بودجه باید انجام شود. منابع را تامین خواهند کرد و به بیمه‌ها ابلاغ می‌شود. در بخش بستری و نظام ارجاع، اقدام خوب و قابل اجرایی خواهد بود، اما در بخش سرپایی حداقل باید ۶ ماه ارزیابی شود تا ببینیم کدام خدمات، تقاضای القایی ایجاد می‌کنند که بتوانیم این موارد را از مسیر نظام ارجاع ارائه کنیم تا از تقاضای القایی جلوگیری شود.
پیش‌بینی اولیه برای طرح درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال معادل ۳ هزار میلیارد تومان استمدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران همچنین در گفت‌وگوی دیگری درباره بودجه مورد نیاز این طرح می‌گوید: پیش‌بینی اولیه برای طرح درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال معادل ۳ هزار میلیارد تومان است. در حال حاضر مبلغ ۳ هزار میلیارد تومان برای بستری بیماران گروه سنی هدف در بخش‌های دولتی و مراکز درمانی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی در نظر گرفته شده است. ولی در بخش سرپایی باید نیازها و تقاضاها بررسی شود.
جمع‌بندی
طرح درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال می‌تواند یکی از طرح‌های مهم نظام سلامت باشد. طرحی که ۷ سال ابتدای زندگی هر فرد را هدف گرفته و در صورت اجرای صحیح و پایش مداوم و احصای چالش‌ها، می‌تواند در شکل گیری جامعه سالم، سودمند باشد.
با این حال باید توجه کرد که طرح‌های نظام سلامت از جمله طرح‌های پر هزینه محسوب می‌شوند که در عین حال به سلامت جامعه بستگی دارند. اگر چنین طرح‌هایی به منابع پایدار مالی متصل نشوند یا ارزیابی و پیش بینی مناسبی از هزینه‌های احتمالی انجام نشود، نه تنها طرح با موفقیت همراه نخواهد بود، بلکه انتظار ایجاد شده در جامعه هم بی پاسخ خواهد ماند.
بنابراین اقدام قابل توجه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال، نیازمند همراهی سازمان برنامه و بودجه و مجلس شورای اسلامی برای تامین و تخصیص بودجه در زمان مناسب است و در حوزه اجرا نیز باید به حرکت در مسیر نظام ارجاع و پزشکی خانواده تاکید کرد تا قصه طرح تحول سلامت در ابعادی کوچک‌تر، تکرار نشود.
