به گزارش ایرنا، عرصه ها و حاشیه راه های جنگلی مازندران با درختان انبوه که در فصل بهار با رنگ های مختلف سبز مسرت بخش می تواند به تنهایی چشمان مسافران و گردشگران داخلی و خارجی و حتی بومیان منطقه را بنوازد و با تولید اکسیژن در این فصل زیبای سال حس خوب زیستن را برای انسان به ارمغان بیاورد اما از پراکندگی زباله ها در رنج است، این معضلی که بر مخاطرات زیست محیطی منطقه افزوده است و همچنان ادامه دارد.
جنگل های هیرکانی به عنوان دومین میراث طبیعی ایران، بر اساس معیار ۹ گانه به شماره ۱۵۸۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد تا این میراث باستانی یگانه به نام ایران و برای جهانیان تا ابد باقی بماند.
جنگل های مازندران به ویژه جنگل های شمال، با پیشینه تکامل ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله، مانند نواری سبز به در ازای ۸۵۰ کیلومتر کناره های جنوبی دریای کاسپین را پوشانده اند. تغییرات بارشی و ارتفاعی زیاد، تنوع در شرایط اکولوژیکی از خاور تا باختر، تنوع بی مانند در گونه های گیاهی و جانوری از ویژگی های برجسته جنگل های هیرکانی است.
از این جنگل ها به عنوان "فسیل زنده" یا "موزه طبیعی" و مادر جنگل های جوان اروپا و شمال آمریکا یاد می شود؛ زیرا خاستگاه و یکی از مهمترین پناهگاه های باختر اوراسیا برای گونه های گیاهی باقیمانده از دوران سوم زمین شناسی، گونه های نادر و در معرض خطر گیاهی و جانوری و گونه های بومی محلی و منطقه ای و جهانی یگانه به شمار می رود. نکته اینجاست که چرا این اکوسیستم زنده با انواع چالش ها و تهدیدها از جمله زباله و تخریب و تصرف مشکل مواجه است.
جنگل‌های شمال از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلی‌داغ در شرق استان گلستان، در گستره‌ای به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر پراکنش دارد. زیست بوم این جنگل‌ها ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار است. همچنین ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته‌ای (مانند شمشاد و انجیلی) نیز در آن یافت می‌شود. آیا این پراکندگی زباله ها حیات این گونه ها را تهدید نمی کند؟
استان مازندران دارای بیش از یک میلیون هکتار عرصه جنگلی است که معادل ۵۳ درصد کل جنگل‌های شمال کشور است، همچنین ۲ استان دیگر گلستان و گیلان فقط ۴۷ درصد از وسعت جنگلی شمال کشور را در اختیار دارند. این نسبت در ثبت جنگل‌های هیرکانی نیز حفظ شده است به طوری که از ۱۲ لکه جغرافیایی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو ۶ لکه مربوط به مازندران است.
زباله های رها شده در جنگل های مازندران به دلیل افزایش جمعیت ثابت و متغیر یعنی مسافران و گردشگران و همچنین افزایش تولید زباله، سال به سال زیادتر و پیامدهای آن وخیم‌تر می‌شود. این موضوع به گفته طبیعت گردان یکی از مشکلات اصلی جنگل‌های مازندران محسوب می‌شود.
آمارها نشان می دهد هر ایرانی روزانه ۵۰۰ تا هزار گرم زباله تولید می کند، سرانه تولید زباله روزانه در استان های شمالی بیش از ۶ هزار تن است که با توجه به مسافر پذیر بودن این منطقه در ایام خاص و تعطیلات به مراتب بیشتر نیز می شود، هر تن زباله ۳۰۰ تا ۵۰۰ لیتر شیرابه تولید می کند، بر این اساس سرانه تولید شیرابه جمعیت فعلی سه استان شمالی کشور دو میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر است، هر میلی لیتر شیرابه حاوی ۱۰۰ میلیون باکتری بیمازی زا و عامل انتقال ۱۱۸ نوع بیماری حاد است.
مشکل زباله در مازندران به دلیل شکنندگی و حساسیت های محیط زیستی و همچنین گردشگر پذیربودن همواره یکی از مهم ترین دغدغه مردم استان و دوستداران محیط زیست بوده است، دغدغه ای که سال های متوالی به دلیل فقدان وجود راه حل مناسب در دل سبزترین مناطق استان از جمله جنگل و مراتع دفن می شود و نه تنها چهره زیبای طبیعت بکر استان را زشت کرده است.
طبق گزارش های رسمی به طور میانگین روزانه سه هزار تن زباله در استان مازندران تولید می شود که در برخی از ایام سال این رقم به ۲ برابر افزایش می یابد پراکندگی و انباشت زباله در حاشیه و حریم راه ها، رودخانه ها، سواحل و عرصه های مرتعی و جنگلی نه تنها خسارت زیست محیطی به منابع استان می زنند بلکه چهره مازندران را به عنوان سرسبز ترین خطه کشور با زشتی ناراحت کننده ای مواجه کرده است.
چالشی که از زمان شکل گیری دولت مردمی برای رفع آن بارها مورد تاکید مسوولان استانی به ویژه استاندار و دیگر مدیران استانی قرار گرفته است حال که در آستانه فصل گردشگری تابستان قرار داریم باید طرح پاکسازی حاشیه جاده ها و بوستانها و عرصه های جنگلی به عنوان یکی از برنامه های اولویت دار مسوولان قرار گیرد.
برابر آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در نوروز سال ۱۴۰۲ دست کم ۲۰ میلیون نفر - شب اقامت در اماکن شناسنامه دار استان داشتند و این رقم در تعطیلات نوروزی سال جاری افزون بر ۲۰ میلیون مسافر و گردشگر وارد مازندران شدند.
بنا به گفته شماری از طبیعت گردان و فعالان حوزه حوزه گردشگری اجرای مستمر طرح پاکسازی محیط های یادشده از انواع زباله ها در این استان به ویژه مازندران اجتناب ناپذیر است.
چنین طرح هایی به تاکید کارشناسان باید با به کارگیری از همه ظرفیت ها و امکانات همراه با یک جوشش مردمی در نقاط مدنظر در استان مازندران اجرا شود به طوری که تمام نیروهای خدماتی شهرداری ها، دهیاری ها، راهداری و حمل و نقل جاده ای و حتی حامیان محیط زیست پای کار بیایند و با پاکسازی زباله در حاشیه معابر اصلی، فرعی، حوالی روستاها، سواحل و رودخانه ها گرفته تا عرصه های جنگلی برای پذیرایی مهمانان تابستانی آماده شود.
شهرستان های افزون بر یک میلیون نفری نور، نوشهر، کلاردشت، چالوس، عباس آباد، تنکابن و رامسر واقع در غرب مازندران سالانه میزبان میلیون ها مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.
جاده جنگلی کلاردشت - عباس آباد یکی از زیباترین جاده های جنگلی ایران محسوب می شود که اکنون پراکندگی زباله در حاشیه آن چهره زشتی به این محور گردشگری بخشیده است.
اینکه ما زباله را در عرصه های جنگلی رها کنیم نه تنها مشکل را حل نمی‌کند بلکه آلودگی‌های آن مشکلات زیست محیطی را بیشتر کرده به طوری که جانورانی همچون خرس و گوزن و گراز و آهو، شب ها به محل انباشت زباله ها می‌آیند و از آن تغذیه می‌کنند و حتی پرندگان نیز در لابه لای زباله ها به دنبال غذا می‌گردند. این یعنی
زباله به همه موجودات زنده در خاک آسیب می‌رساند و چرخه حیات را مختل می‌کند.
پراکندگی زباله دغدغه همیشگی عرصه های طبیعی مازندران
یک فعال محیط زیست در غرب مازندران با تاکید بر ضرورت حفاظت از محیط زیست به ویژه نهادینه کردن حفاظت از محیط زیست گفت: پراکندگی زباله ها در حاشیه راه ها و عرصه های جنگلی دغدغه ای است که سالها مازندران گردشگر پذیر را رنج می دهد.
محب علی آستانه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : به عنوان نمونه در بیشتر نقاط جاده جنگلی و گردشگری عباس آباد - کلاردشت در زمان حاضر پراکندگی زباله ها را مشاهده می کنیم و این معضل از گذشته تا امروز همچنان وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد : زباله یک تهدید جدی برای جنگل های مازندران حتی شمال ایران است بنابراین باید مسوولان امر برای طرح پاکسازی عرصه ها و حاشیه جاده های جنگلی منطقه نقشه راه تدوین کنند و آن را در طول سال انجام دهند.
وی اظهارداشت : هم اکنون که در آستانه فصل گردشگری تابستان هستیم مشکل انباشت و پراکندگی زباله ها در حاشیه جاده ها و عرصه های جنگلی و مرتعی استان مازندران دوچندان می شود.
فرهنگ سازی لازمه برون رفت این مشکل
این فعال حوزه گردشگری و محیط زیست در غرب مازندران یادآور شد : البته راه برون رفت این چالش اساسی فرهنگ سازی است که ریشه حل بسیاری از معضلات در کشور ماست، این که چرا نتوانستیم در انجام این تحقق مهم موفق باشیم جای تامل است.
آستانه بیان کرد : نکته دیگر در بحث جمع آوری زباله و استمرار این مهم است که باید مسوولان نهادهای ذیربط باید به آن توجه و برنامه ریزی لازم آن را داشته باشند تا بتدریج بر دغدغه ها بکاهند.
وی با بیان این که گردشگری یکی از اولویت های توسعه استان های شمالی به ویژه مازندران است، گفت : نمی توان گردشگر را پذیرا بود و برای حل مشکل زباله آن تدبیر نکرد، امروز زباله ای که بخشی از آن مربوط به گردشگران است در کشورهای پیشرفته دنیا به آن یک امتیاز می دانند و از آن با فناوری روز بهره برداری می کنند اما در کشورمان آن چالش می دانند.
وی اضافه کرد : نکته مهم دیگر در این بخش موضوع اطلاع رسانی است که نهادهای مربوط باید در مناطق گردشگری راهبرد اصولی اتخاذ کنند یعنی تبلیغات و اطلاع رسانی و ارایه برشورهای حفظ محیط زیستی از جمله نریختن زباله در محیط به عنوان یک اصل مطرح باشد.
تشکیل کارگاه جهادی برای جمع آوری زباله ها از محیط طبیعی
رضا برومند مدرس رشته گردشگری در مازندران پیشنهاد کرد برای تمیزی محیط و محورهای جنگلی مازندران باید کارگاه جهادی در هر شهرستانی تشکیل بشود تا همگان برای این مشکل بسیج شوند و این راهبرد نیز نهادینه بشود.
برومند علاوه بر پراکندگی زباله در حاشیه جاده ها و عرصه های جنگلی به معضل انباشت ۴۲ واحد بزرگ زباله به وسعت ۳۰۰ هکتار در جنگل‌های هیرکانی اشاره کرد و گفت : روزانه به طور متوسط بیش از ۲ هزار تن زباله در مناطق جنگلی انباشته می‌شود.
به گفته وی از این ۴۲ واحد، ۲۸ مرکز در جنگل و ۱۱ مرکز در مناطق تالابی و سه مرکز در مرتع قرار دارد.
این مدرس رشته گردشگری با تاکید بر تهیه نقشه راه صنعت گردشگری مازندران یادآور شد : پراکندگی زباله در جنگل‌های مازندران به دلیل افزایش جمعیت مسافران و گردشگران، سال به سال زیادتر و پیامدهای آن وخیم‌تر می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: اکنون جنگل های مازندران تبدیل به ظرف زباله شده باید در همه ابعاد حفاظت از این طبیعت بکر به ویژه برای ورود مسافران و گردشگران تدابیر ویژه اتخاذ کرد.
برومند یادآور شد : زباله در دنیای امروز طلای کثیف محسوب می‌شود و از آن ۳۰۰ ماده به دست می‌آید و در کشورهایی همچون سوئد و ایتالیا استفاده بهینه‌ای از زباله صورت می‌گیرد اما در کشورمان در بخش صنعت گردشگری آن را معضل می دانیم.
وی تاکید کرد : برای جمع آوری و پاکسازی محیط طبیعی مازندران به ویژه عرصه های جنگلی از زباله باید پویش های مختلف حفظ محیط زیستی را در این مناطق راه اندازی کرد تا همگان در این امر مهم مشارکت کنند.
نریختن زباله در محیط نیازمند فرهنگ‌سازی بیشتر
این مدرس رشته گردشگری یادآور شد : وجود زباله از جمله پلاستیکی که تجزیه آن در طبیعت سالیان طولانی زمان می‌برد علاوه بر زشت کردن محیط پیرامونی، جان زیستمندان ساکن در عرصه‌های جنگلی و مرتعی، رودخانه‌ها و چشمه‌ها را به‌خطر می‌اندازد.
وی تصریح کرد : انسان در گذشته بخشی از طبیعت بود و برای حفاظت از آن تلاش می‌کرد اما اکنون در مقابل طبیعت قرار گرفته و نه تنها تلاشی برای حفاظت از طبیعت نمی‌کند بلکه با سرعت زیاد در حال تخریب و نابودی آن است که ریختن زباله در در طبیعت را می‌توان از نشانه‌هایی این بی‌توجهی دانست.
برآیندها نشان می دهد در شهرهای با ظرفیت گردشگری کشور به ویژه مناطق شمالی در طول سال به ویژه روزهای تعطیل و اعیاد حجم بالای انباشت زباله در طبیعت مشکلات زیادی را برای محیط زیست منطقه ایجاد کرده است.
متولیان امر با تکیه به این موضوع که توجه به حفاظت از طبیعت از گذشته در فرهنگ ایران زمین وجود داشته و در جای جای تاریخ کهن ایران نشانه‌های علاقمندی به محیط زیست مشاهده می‌شود باید بیش از پیش مردم را از آسیب بی‌توجهی به حفاظت از طبیعت و آثار مخرب ریختن زباله آگاه کنند و ساماندهی تفرجگاه‌ها جنگلی را مورد توجه قرار دهند.
به گزارش ایرنا، اصلی ترین ابزار توسعه فرهنگ زیست محیطی، شناخت و تعامل با محیط است است که ایجاد توانمندی و تغییر رفتار یکی از راه های رسیدن به آن می باشد و آموزش در آن نقش بسزایی دارد و به اعتقاد کارشناسان، ایجاد پویش های مرتبط، گام موثری در راستای این هدف خواهد بود.
جمعی از کارشناسان معتقدند که در شهرستان های گردشگری همچون غرب مازندران باید نقش مشارکت اجتماعی و مسوولیت اجتماعی گردشگران را در برطرف کردن حل مشکلات این منطقه از جمله زباله بکار گرفت به طوری که در طرح پاک سازی جمع آوری زباله همیشه در همه ایام از گردشگران بهره گرفته شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران معتقد از اگر قرار است استان مازندران توسعه یابد باید گردشگران نقش مشارکت اجتماعی شان را به خوبی ایفا کنند.
احمد توکلی افزود : شهرستان مازندران جایگاه بین المللی دارد لذا باید از مزیت های آن نهایت استفاده را برد.
نکته آخر این که متاسفانه از ادوار گذشته تا کنون در غرب مازندران هدفگیری برنامه ریزی ها اشتباه بوده و هدف درست انتخاب نشد چرا که تصور این بود که گردشگر یعنی باید بیاید از این مواهب طبیعی استفاده کند و یا در شهرستان های این منطقه بیاید ویلا بسازد و تمام این در حالی که این تصور غلط بوده و نیاز به بازنگری دارد.
مازندران با امکانات محلی خدمات ملی می دهد
شهرستان های غرب مازندران در زمان حاضر با امکانات محلی خدمات ملی و بین المللی می دهد که ضروری است مسوولان امر علاوه بر داشته برنامه های علمی خدمات رسانی در همه حوزه ها به گردشگران داخلی و خارجی باید از مسوولیت اجتماعی و ظرفیت های دیگر گردشگران برای حل چالش های فرارو از جمله زباله در عرصه های طبیعی و حاشیه راه های جنگلی و سواحل منطقه استفاده شود.
در کنار داشتن برنامه ریزی برای برون رفت شهرستان های غرب مازندران از مشکلات فرارو از جمله زباله، ترافیک، تخریب محیط زیست و عرصه های طبیعی باید تدابیری اتخاذ شود تا بکارگیری نقش مشارکت اجتماعی گردشگران و مسافران به یک گفتمان تبدیل شود تا دیگر شاهد نظیر این دغدغه ها نباشیم.
طبق گزارش های رسمی به طور میانگین روزانه سه هزار تن زباله در استان مازندران تولید می شود که در برخی از ایام سال به ویژه ایام گردشگری این رقم به ۲ برابر افزایش می یابد، پراکندگی زباله در حاشیه و حریم راه ها، رودخانه ها، سواحل و عرصه های مرتعی و جنگلی نه تنها خسارت زیست محیطی به منابع می زنند بلکه چهره غرب مازندران را به عنوان سرسبزترین خطه کشور با زشتی ناراحت کننده ای مواجه کرده است.
