به گزارش ایرنا، هند و نپال که مرزهای باز مشترکی دارند، همیشه روابط دوستانه نداشته اند، یکی از اختلافات دیرینه آنها بر سر منطقه مرزی کالاپانی است. این اختلاف ظرفیت این را دارد که سایر جنبه های روابط آنها به ویژه در حوزه اقتصادی و امنیت فرامرزی را مختل کند. علاوه بر این، اگر دو کشور نتوانند به راهی برای حل‌وفصل اختلاف دست یابند، ممکن است به سایر ذی‌نفعان در منطقه فرصتی برای مداخله بدهد.
در روزهای گذشته در خبرها مطرح شد که دولت نپال اسکناس‌های ۱۰۰ روپیه‌ای جدید خود را با نقشه جدیدی از این کشور چاپ خواهد کرد که شامل مرزهای مورد مناقشه با هند است.
اکنون نپال یک مساله مرزی جدید را مطرح کرده است و در نظر دارد مناطق تحت کنترل هند شامل لیبولک، لیمبیاتورا و کالاپانی را در منطقه مرزی خود بگنجاند و نقشه جدیدی را بر روی اسکناس ۱۰۰ روپیه ای جدید منتشر کند.
رخا شارما، سخنگوی دولت نپال گفت: این تصمیم در جلسه کابینه به ریاست پوشپاگامال داهال پراساندا، نخست وزیر نپال اتخاذ شده و هیات دولت نپال طراحی دوباره اسکناس ۱۰۰ روپیه ای و جایگزینی تصویر قدیمی چاپ شده روی اسکناس قدیمی را تصویب کرده است.
دولت نپال در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۰ روند به روزرسانی نقشه سیاسی جدید این کشور را با ادغام مناطق لیبولک، کالابانی و لیمبیاتورا تکمیل کرد؛ دولت هند به شدت به این موضوع واکنش نشان داد و آن را غیرقابل قبول خواند.
پیشینه
در نوامبر ۲۰۱۹، وزارت کشور هند نسخه جدیدی از نقشه سیاسی هند را منتشر کرد که جامو و کشمیر همراه با لاداخ را به عنوان سرزمین‌های جدید هند نشان می‌دهد. پیش از آن در آگوست ۲۰۱۹، دولت هند مواد ۳۷۰ و ۳۵A قانون اساسی هند را که وضعیت ویژه ای به ایالت جامو و کشمیر داده بود، لغو کرد. دولت ایالت را دوشاخه کرد و در نتیجه نیاز به انتشار فوری نقشه جدید داشت، این نقشه همچنین منطقه مورد مناقشه «کالاپانی» را در هیمالیای بزرگ داخل مرزهای هند نشان می داد. این نقشه این منطقه را به عنوان بخشی از ناحیه پیتورگر در ایالت اوتاراکند به تصویر می‌کشد. نپال بلافاصله به این نقشه اعتراض کرد، زیرا این منطقه را به عنوان یک قلمرو غیر مسکونی در منطقه دارچولا در استان سودورپاشچیم سرزمین خود شناسایی می کند.
در نوامبر ۲۰۱۹، وزارت امور خارجه نپال با مسئولیت پرادیپ کومار گیاوالی، نیز بیانیه‌ای برای رسانه‌ها صادر کرد و گفت: دولت نپال به حفاظت از مرزهای خارجی کشور متعهد و بر موضع اصولی این کشور مبنی بر اینکه این گونه اختلافات مرزی با کشورهای همسایه باید پس از ارزیابی اسناد، حقایق و شواهد تاریخی از طریق مجاری دیپلماتیک حل و فصل شود، مصمم است.
در پاسخ، هند معتقد است که نقشه «دقیق» است، نقشه جدید - و در نتیجه اعتراض نپال - اختلافات مرزی حل نشده بین دو کشور را نشان داد. این اختلافات نه تنها کالاپانی بلکه مناطقی مانند لیپولخ، لیمپیادورا و سوستا را نیز شامل می شود.
هند و نپال از زمان معاهده صلح و دوستی، که در سال ۱۹۵۰ منعقد شد، نتوانسته‌اند به راه‌حلی برای این اختلاف دست یابند. «پیمان صلح و دوستی بین دولت هند و دولت نپال» در سال ۱۹۵۰ یک معاهده دوجانبه بود که توسط پادشاهی نپال و جمهوری هند برای ایجاد یک رابطه استراتژیک نزدیک امضا شد.
این معاهده بر صلح و دوستی ابدی بین دو کشور تاکید می کند و دو دولت توافق می‌کنند که حاکمیت کامل، تمامیت ارضی و استقلال یکدیگر را به رسمیت بشناسند و به آن احترام بگذارند. دو دولت توافق می‌کنند که به شکل متقابل، به اتباع یک کشور در قلمرو کشور دیگر، امتیازات یکسانی در زمینه اقامت، تجارت و مالکیت اموال اعطا کنند. این امر به شهروندان نپالی و هندی امکان می‌دهد آزادانه بدون گذرنامه یا ویزا در سراسر مرز تردد کرده، در هر دو کشور زندگی و کار کنند.
پادشاه نپال قانون شهروندی در سال ۱۹۵۲ را تصویب کرد که به هندی ها اجازه می داد به نپال مهاجرت کنند و تابعیت نپال را به دست آورند. اما از آنجایی که مهاجران هندی بیشتر و بیشتر از بیهار (دومین ایالت بزرگ هند) شروع به اخذ شهروندی نپالی کردند، اکثر نپالی ها از این قانون دلگیر شدند.
اهمیت موضوع
منطقه کالاپانی در دیپلماسی جنوب آسیا از اهمیت استراتژیک برخوردار است زیرا به عنوان یک نقطه اتصال سه‌گانه بین هند، چین و نپال عمل می‌کند. با توجه به اینکه نپال یک «دولت حائل» بین دو کشور دیگر است، مناقشه کالاپانی پیامدهای مهمی بر روابط بین این سه کشور خواهد داشت.
کلید اختلاف نظر در مورد کالاپانی، سرچشمه رودخانه کالی است. در مورد این رودخانه و سرچشمه آن دیدگاه های مختلفی وجود دارد.
این بحث‌ها در دهه ۱۹۹۰ پس از احیای دموکراسی نپال جان گرفت. پیش از آن هند نیروهای امنیتی را در طول جنگ هند و چین در سال ۱۹۶۲ در این منطقه مستقر کرده بود، کالاپانی به عنوان یک منطقه امن برای استقرار نیروهای هندی در نظر گرفته می شد، زیرا ارتفاع بالای آن برای دفاع مفید بود. در آن زمان نیز چین کالاپانی را متعلق به هند دانست، با این حال، نپال در سال ۱۹۵۹ انتخاباتی را در این منطقه برگزار کرده و تا سال ۱۹۶۱ مالیات زمین‌ها را از ساکنان آن جمع آوری کرده بود.
دولت های متوالی هند و نپال بارها در مورد کالاپانی گفت‌وگو کرده اند. در ژوئیه ۲۰۰۰، نخست وزیر نپال (جی پی کویرالا) از هند بازدید کرد و در مورد همکاری با همتای خود (آتال بیهاری واجپایی) گفت‌وگو کرد. هر دو طرف توافق کردند که بررسی میدانی را برای تایید مرزبندی کالاپانی انجام داده و هدف تکمیل آن را برای سال ۲۰۰۲ تعیین کردند. کمیته مرز مشترک آن زمان موافقت کرده بود که گزارش هایی را همراه با نقشه های تازه ایجاد شده ارائه کند. حتی زمانی که وزارت امور خارجه هند پیشنهاد خروج نیروهای این کشور از منطقه را رد کرد، سیاست ثابتی برای حل این موضوع در نظر گرفته شد.
هند و نپال در طول دهه های متمادی رابطه ای چند بعدی و صمیمانه با یکدیگر داشته اند. از زمان آغاز روابط رسمی دیپلماتیک بین دو کشور در ۱۷ ژوئن ۱۹۴۷، هند و نپال برای حفظ تعهد متقابل خود به همزیستی مسالمت آمیز به عنوان همسایگان تلاش کرده اند. با این حال، مرز ۱۸۸۰ کیلومتری که در امتداد بنگال غربی، اوتار پرادش، بیهار و سیکیم قرار دارد بدون مناقشه نبوده است.
از نظر تاریخی، هند و نپال هر دو بخشی از بخش های مستعمره شرکت هند شرقی بریتانیا بودند. جنگ انگلیس و نپال در سال ۱۸۱۴ و پس از آن پیمان صلح امضا شده در سال ۱۸۱۶ منجر به تعیین حدود و تعیین مرز بین دو کشور شد. در حالی که رودخانه مهاکالی مرز غربی را تشکیل می داد، مرز رودخانه مِچی در امتداد شرق با پشته هایی در تپه های دارجلینگ و سیکیم تشکیل شد. با این کار، بیش از ۹۰۰ ستون از سنگ در امتداد مرز هند و نپال برای اتصال بهتر برپا شد. تحلیلگران مشاهده کرده‌اند که انگلیسی‌ها به دلایل متعددی با استفاده از این ستون‌های خاص و بدون ساختار، مرزهای خود را تعیین کرده‌اند: سربازان نپالی از مناطق تپه‌ای به راحتی می‌توانستند در ارتش بریتانیا استخدام و بازارها در قلمرو نپالبرای کالاهای ساخت بریتانیا استفاده شوند. همچنانکه مواد خام نپال مانند چوب و هیزم به راحتی به هند منتقل می شود.
هند و نپال برای حل مناقشات در امتداد مرزهای خود، از جمله در منطقه کالاپانی، کاری انجام نداده اند، مرز کالاپانی هنوز به درستی مشخص نشده است.
مکانیسم مشترک بازرسی مرزی نپال و هند در سال ۱۹۸۱ و کمیته مدیریت مرز مشترک نپال و هند، که در سال ۱۹۹۷ تشکیل شد، هر دو در بحث در مورد تلاش‌هایی که هر دو کشور در گذشته انجام داده‌اند قابل توجه هستند. علاوه بر این، به منظور شفاف‌تر کردن توافق‌ها و گفتگوهای دوجانبه در مورد مرز، کمیته مرزی مشترک سطح فنی نپال و هند (JTBC) در سال ۱۹۸۱ تشکیل و در سال ۲۰۰۸ منحل شد. این سازمان‌ها بیشتر برای ایجاد یک سیستم جامع مدیریت مرزی همراه با استقرار مجدد ستون‌های مرزی از دوران بریتانیا و بازرسی دوره‌ای برای دست نخوردن مرز تلاش می‌کردند.
نقشه های پایه مرزی و نقشه های نواری در مقیاس ۱:۱۵۰۰۰ که ۵۰ متر از دو طرف را پوشش می دهد نیز با ساخت ستون های مرزی ایجاد شد اما با وجود چنین تلاش‌هایی برای ایجاد نظمی مبتنی بر قوانین، بخش‌های متعددی از مرز مورد مناقشه باقی مانده‌اند.
کمیته فنی مشترک حدود ۲۶ سال کار و ۹۷ درصد از مشکلات مرزی را برطرف کرد اما گفت سه درصد باقی مانده فراتر از ظرفیت آنها برای حل و فصل است که این منطقه شامل کالاپانی است و در مجموع ۶۰۶ کیلومتر مربع را پوشش می دهند. یکی از مهمترین دلایل تداوم چنین وضعیتی، در دسترس نبودن نقشه ها و اسناد قدیمی برای مرزبندی است.
یکی از حیاتی‌ترین دلایل ناامنی برای هند، حضور چین است که ۱۴۳۹ کیلومتر مرز مشترک با نپال دارد. نپال و چین نیز پس از اختلافات فراوان در ۲۱ مارس ۱۹۶۰ یک توافقنامه مرزی امضا کرده بودند. مشکلاتی در مورد کوه اورست وجود داشت، به عنوان مثال یکی از آنها که در نهایت و به طور رسمی حل و فصل شد؛ زمانی که چو ان لای نخست وزیر وقت چین در سال ۱۹۶۰ اعلام کرد «کوه اورست متعلق به نپال است». پس از آن مسائل مربوط به مرز بین همسایه شمالی و نپال باثبات تر و صلح آمیزتر بوده است و به آنها فرصتی می دهد تا روابط خود را در سایر موضوعات جدایی‌ناپذیر مانند تجارت و اتصال جاده ای تقویت کنند. علاوه بر این، نپال بخشی جدایی ناپذیر از ابتکار کمربند و جاده (BRI) چین است.
با این حال، نباید فراموش کرد که دیپلماسی جنوب آسیا بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که معمولاً به نظر می رسد. یکی از امتیازات اصلی که هند در این شرایط برای خود تضمین کرده است، توافقنامه بحث برانگیز لیپولخ است که در ۱۵ مه ۲۰۱۵ بین نارندرا مودی نخست وزیر هند و شی جین پینگ رئیس جمهور چین امضا شد. این توافقنامه می گوید کریدور لیپولخ می تواند توسط هند در صورت نیاز و در صورت نیاز مورد استفاده قرار گیرد و بخشی از این توافق به وضوح حاکمیت نپال را نقض می کند، زیرا بدون دخالت نپال امضا شده است.
گذرگاه لیپولخ انعطاف‌پذیرترین و کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به تاکلاکوت، یکی از شهرستان‌های تبتی چین است و در اینجاست که وجود تپه ای با اهمیت استراتژیک با ارتفاع ۶۱۸۰ متر در جنوب کالاپانی وجود دارد. دسترسی هند به این کریدور نه تنها از نظر اقتصادی با پنجره های تجاری با تبت متناسب می شود، بلکه امنیت و مشاهده کالاپانی را نیز تسهیل می کند، نپال نیز از این وضعیت غافل نیست و از آن زمان اقدامات دیپلماتیک خود را در قبال هر دو ابرقدرت منطقه به کار می گیرد.
ارزیابی
تحلیلگران هندی می‌گویند، با توجه به اهمیت روابط هند با نپال، که به عنوان «روتی-بتی» (غذا و ازدواج) شناخته می شود، هند نباید رسیدگی به این موضوع را به تعویق بیندازد زیرا از قبل با چین در لدخ و سیکیم رو در رو شده است.
مجاز بودن تردد آزادانه مردم در سراسر مرز، نپال راا از نظر امنیت ملی هند دارای اهمیت استراتژیک بسیار بالایی کرده است، زیرا تروریست ها می‌توانند از نپال برای ورود به هند استفاده می کنند بنابراین، روابط پایدار و دوستانه با نپال یکی از پیش نیازهایی است که هند نمی تواند از آن چشم پوشی کند.
معاهدات دوجانبه موجود بین هند و نپال تغییرات طبیعی در رودخانه های هیمالیا را در نظر نگرفته است. دلیل اصلی این موضوع فقدان رویکردی است که در آن نگرانی‌های اکولوژیکی و نیازهای رودخانه‌ها مورد بحث قرار می‌گیرد. هند و نپال باید تلاش کنند تا با در نظر گرفتن همه ویژگی های زیست محیطی مشترک، اختلاف مرزی را حل کنند زیرا هرگونه فرسایش بدون فکر این اتحاد چند صد ساله ممکن است برای هر دو کشور دشوار باشد.
سوهینی نایاک پژوهشگر بنیاد تحقیقات آبزرور در جنوب آسیا و خلیج بنگال و فراتر از آن، در گزارشی نوشت: هند و نپال باید مرزهای خود را به صورت رسمی و دوستانه تعیین کنند تا از بروز اختلافات دیگری مانند منطقه کالاپانی جلوگیری کنند. هند همچنین باید از ناامنی های خود در ارتباط با چین فراتر رود، اگرچه پارلمان نپال این موضوع را جدی گرفته است، اما دو دولت باید به سرعت این شکاف ارتباطی را پر کنند.
هم هند و هم نپال باید در مذاکره بر سر توافقنامه های مدیریت مرزی جدید سرمایه گذاری کنند، از این گذشته، از زمانی که مناقشه مرزی کالاپانی برای اولین بار مطرح شد، خواسته های زمانه تغییر کرده است، در این فرآیند، مردم هر دو کشور باید در اولویت قرار گیرند.
