به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، کتاب‌فروشان حلقه مهمی در صنعت نشر هستند و همواره گلایه مند بودند که از برگزاری نمایشگاه کتاب آسیب می‌دیدند. فروش آن‌ها نه تنها در روزهای برگزاری نمایشگاه کتاب، بلکه یک ماه قبل و یک ماه بعد از برگزاری این رویداد فرهنگی کاهش پیدا می‌کرد. یکی از اصلاحاتی که در سال‌های اخیر در شکل برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب محقق شد، حضور کتاب‌فروشان در این رویداد فرهنگی بود.
کتاب‌فروشان از دو دوره متوالی گذشته می‌توانند از طریق فعالیت در سامانه بازار کتاب، در بخش مجازی نمایشگاه کتاب شرکت کنند. اگرچه سامانه کتاب به تازگی راه‌اندازی شده است و برخی بخش‌های آن نیاز به اصلاح دارد، کارشناسان معتقدند این سامانه برای تاثیرگذاری بیشتر باید بتواند تعداد بیشتری کتابفروش را جذب کند.
در چنین شرایطی برخی از ناشران که سال‌ها به تنهایی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فعالیت می‌کردند و در نتیجه آن می‌توانستند نقدینگی تقریبا یک سال خود را تامین کنند، از این روند ناراضی هستند و خواستار جدا شدن فعالیت کتاب‌فروشان از نمایشگاه کتاب و برگزاری طرح‌هایی برای کتاب‌فروشان در روزهایی غیر از زمان برگزاری این رویداد هستند.
در میزگردی که در ایرنا برگزار شد، این مسائل و نکاتی پیرامون نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توسط مریم سادات ظهوریان مدیرعامل انجمن فرهنگی زنان ناشر و عضو شورای سیاست‌گذاری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و ابراهیم کریمی رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران و عضو شورای سیاست‌گذاری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بررسی شد.
قسمت نخست این میزگرد را در ادامه می‌خوانید.
باید میان بخش‌های مختلف هماهنگی ایجاد شود
این دومین دوره برگزاری همزمان نمایشگاه حضوری و مجازی است که کتاب‌فروشان هم در نمایشگاه شرکت می‌کنند. توجه به کتاب‌فروشان یکی از مطالبات دوستداران کتاب بود. زیرا برگزاری نمایشگاه کتاب موجب آسیب به کتاب‌فروشی‌ها می‌شد تا جایی که اعلام شده بود، کتاب‌فروشان یک ماه قبل و یک ماه بعد از نمایشگاه فروش چندانی ندارند. از طرفی کتاب‌فروشان هم اگر در نمایشگاه کتاب فروش داشته باشند، باید برای تکمیل موجودی خود از ناشر خرید کنند. با وجود این چرا برخی از ناشران مخالف فعالیت کتاب‌فروشان در نمایشگاه کتاب هستند آیا عادت ۳۳ دوره قبلی، به ناشران احساس مالکیتی بر نمایشگاه ایجاد کرده است؟
ای کاش هر کتابفروش در یک محدوده مشخص مثل شهر یا محدوده استان خودش می‌توانست کتاب‌هایش را عرضه کند
کریمی: کتاب از هر راهی به دست مخاطب برسد فایده است، کتاب‌فروشان هم در طول سال کتاب‌های منتشر شده توسط ناشران را عرضه می‌کنند. اما ای کاش هر کتابفروش در یک محدوده مشخص مثل شهر یا محدوده استان خودش می‌توانست کتاب‌هایش را عرضه کند؛ اینکه یک کتاب برای مثال از شرق کشور به غرب کشور ارسال شود یا از جنوب به شمال و برعکس، هزینه‌های اضافی در بر دارد که چندان مناسب نیست. وگرنه از هر طریقی که بتوان کتاب بیشتری به دست مخاطبان رساند، فایده است.
ظهوریان: علاوه بر تایید فرمایش آقای کریمی، کتابفروش رابط بین ناشر و مخاطب است زیرا فعالیت ناشر، مانند شرکت پخش و ارائه‌کننده کتاب نیست، در واقع کتابفروش عاملِ پخشِ کتابِ ناشر است و هرچه فعالیت کتابفروش رونق داشته باشد، سبب رونق ناشر و کتاب می‌شود فقط یک مساله مطرح است، مقداری باید میان بخش‌های مختلف هماهنگی ایجاد شود. زیرا برای مثال ممکن است کتاب‌فروشی باشد که کتابش را بر فرض یک یا سه ماه قبل و با قیمت خاصی از ناشری گرفته است، اما هنوز این کتاب در فروشگاهش موجود است، ناشر ممکن است کتابش را تمام کرده باشد و به نوبت چاپ بعدی رفته و قیمت تفاوت کرده باشد؛ این تداخل قیمت باید در نمایشگاه خودش را نشان ندهد و هماهنگی بین ناشر و کتابفروش انجام شود. اگر چنین شکلی داشته باشد بر طبق قاعده رونق هر کدام، موجب رونق ناشر خواهد بود زیرا کتابفروش هم باید کتاب را از ناشر بگیرد بنابر این تداخلی نخواهد داشت.
باید بازار کتاب بزرگ‌تر شود
پس چرا در روزهای نزدیک به نمایشگاه شاهد اعتراض ناشران هستیم، این در حالی است که در طول سال کتابفروش کالای ناشر را می‌فروشد بنابراین ناشر همیشه باید با کتابفروش رابطه خوبی داشته باشد، چرا ناشران نمایشگاه کتاب را مختص خود می‌دانند؟
کریمی: نمایشگاه کتاب فرصتی است برای به دست آوردن نقدینگی بیشتر برای ناشران، و اصل موضوع اینجا است که اگر صنعت نشر کشور تقویت و بازار کتاب بزرگ‌تر شود، این حساسیت‌ها هم کم می‌شود و بهتر است که هرچه بیشتر برای تقاضای بیشتر برای خرید و مطالعه کتاب تلاش کنیم. اگر این بازار بزرگ شود و تقاضا بالا برود فکر می‌کنم همه این مسائل حل خواهد شد.
منظور شما از تقویت صنعت نشر چیست؟
کریمی:یعنی هر سازمان و واحدی تا می‌تواند برای بالارفتن تقاضای کتاب بالارفتن میزان مطالعه در کشور کار، تلاش و فرهنگ‌سازی کند. با توجه به جمعیت بالای ایران، انتظار داریم بازار کتاب‌مان بزرگ‌تر و پررونق‌تر از این باشد. مساله اصلی ما اینجا است و به همین دلیل وقتی بازار کوچک و میزان فروش کتاب کم است، نگاه بعضی از بخش‌های صنعت نشر متمرکز به بخش‌های دیگر می‌شود و شاید انتظار داشته باشند که از هر رویداد سهم بیشتری به دست بیاورند. اگر بازار نشر بزرگ باشد و رونق داشته باشد ناشر بهره بیشتری می‌برد و هم کتابفروش سود می‌کند و این بحث‌ها همه منتفی می‌شود.
نمایشگاه تهران، فروشگاه هم هست
شما درباره اعتراض برخی از ناشران به فعالیت کتاب‌فروشان در نمایشگاه کتاب، چه نظری دارید؟
ظهوریان: نمایشگاه باید نمایشگاه باشد اما نمایشگاه تهران علاوه بر نمایشگاه، فروشگاه هم هست. یکی از دلایلی که ناشران تمایل دارند فقط خودشان در نمایشگاه کتاب حضور داشته باشند، دسترسی نقدینگی سریع است یعنی پول نمایشگاه برای ناشر نقد است در صورتی که پول کتابفروش نقد نیست و حداقل یک تا سه ماه بعد به دست ناشر می‌رسد.
هرچقدر ناشر قوی باشد، این توان را ندارد که ریز کُل اطلاعات و موجودی خود را به سمع و بصر کتابخوانها برساند
همچنین در این روزها فروش‌های مجازی و آنلاین امکان ارائه کالا را برای ناشران ایجاد کرده است. اگر بخواهیم حرفه‌ای عمل کنیم باید کتابفروش وجود داشته باشد و باید کتابفروش فاصله بین مخاطب و ناشر را پر کند؛ زیرا هرچقدر ناشر قوی باشد، این توان را ندارد که ریز کُل اطلاعات و موجودی خود را به سمع و بصر کتابخوانها برساند، این روند باید از طریق کتاب‌فروشی شکل بگیرد. همچنین باید تمهیداتی صورت بگیرد که کتاب‌فروشی وسعت و موقعیت بهتری پیدا کند.
ناشر تولید کننده کتاب است و کتابفروش با شرکت پخش در ارتباط است. حلقه‌های این زنجیره باید به هماهنگی برسند تا کتاب به دست کتابخوانها برسد. هر کدام از این حلقه‌ها نباشد، خلا آن حس می‌شود اگر پخشی نباشد، کار کتابفروش می‌خوابد و اگر کتابفروش نباشد، کار ناشر می‌خوابد. بنابراین هر کدام از حلقه‌ها باید با هماهنگی کار خود را انجام دهند تا این سلسله بتواند کار خود را پیش ببرد.
نمایشگاه مجازی همزمان با نمایشگاه بین‌المللی نباشد
همزمانی برگزاری نمایشگاه مجازی و حضوری به خصوص برای ناشران کوچک‌تر که تعداد کارمندان کمتری دارند، سختی‌هایی دارد. زیرا در نتیجه ثبت‌نام ناشران در نمایشگاه حضوری، فعالیت آن‌ها در نمایشگاه مجازی الزام پیدا می‌کند. نظر شما درباره الزام چیست؟
کریمی: عده‌ای از همکاران معتقداند که بهتر است برگزاری نمایشگاه به صورت مجازی همچون گذشته در فصول مختلف سال باشد و در روزهای نمایشگاه نباشد، زیرا نیروی انسانی بیشتری را می‌طلبد و زحمت دارد. بهتر است که در فصول سال این نمایشگاه مجازی برگزار شود و همزمان با نمایشگاه بین‌المللی نباشد.
نمایشگاه مجازی کتاب نهال نورسی است. باید پردازش و برای آن برنامه‌ریزی شود تا اگر زیرساخت‌های آماده‌ای داشته باشد شاید بتواند دوبار در سال برگزار شود
ظهوریان: نمایشگاه مجازی یکی از بُردهای این دو سه سال اخیر بوده است؛ زیرا موجب شد نمایشگاه کتاب در دروران همه‌گیری برگزار شود و همچنین نمایشگاه مجازی برای ناشرانی که که کتابشان به حد نصاب برای گرفتن غرفه نمی‌رسد، موقعیت خیلی خوب است زیرا کسی که یک یا ۱۰ یا ۱۰۰ کتاب دارد، می‌تواند در بخش مجازی نمایشگاه کتاب شرکت کند.
ممکن است تصور شود برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، کار ساده‌ای است، اما واقعا به زیرساخت‌های عجیبی نیاز دارد. هماهنگی‌های گسترده‌ای باید برای این کار انجام شود. می‌دانیم که نمایشگاه مجازی کتاب نهال نورسی است. باید پردازش و برای آن برنامه‌ریزی شود تا اگر زیرساخت‌های آماده‌ای داشته باشد شاید بتواند دوبار در سال برگزار شود.
در حال حاضر، ممکن است این همزمانی برای ناشران مشکلاتی ایجاد کند اما از طرفی شاید شرایطی را فراهم می‌کند که تصور آن را هم نمی‌کردیم که از افراد از روستا و شهرستان بتوانند خریداری کنند. ممکن است بخش مجازی نمایشگاه کتاب سختی‌هایی داشته باشد اما در حال حاضر زیرساخت‌های لازم برای جابجا کردنش فراهم نیست. بودنش شرایط خیلی خوبی است و نمی‌توان از آن گذشت، خوب است جابجا شود اما در صورتی که امکانات فراهم باشد. حال که امکانات فراهم نیست شرایط مناسب و مساعدی است.
چرا در ثبت‌نام در بخش مجازیِ ناشرانی که در نمایشگاه حضوری فعال هستند، الزام وجود دارد؟
ظهوریان: زیرا شرایط را فراهم کردند تا شرکت پست با ناشران هماهنگ باشد و ناشران می‌توانند از داخل نمایشگاه به پست تحویل بدهند. در حال حاضر فکر می‌کنم برای هماهنگی با پست به زیرساخت‌های خیلی قوی و پتانسیل و افراد و کارمندان نیاز داریم، البته اگر امکان جابجایی تسهیلات هم وجود نداشته باشد، امکانات موجود قابل قبول است.
درباره هزینه غرفه‌ها هم مسائلی مطرح است و گفته می‌شود قیمت غرفه نسبت به چند سال قبل چند برابر شده است. البته قیمت همه چیز افزایش یافته و طبق آمار خانه کتاب هزینه کتاب در ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ ، حدود ۳۵ درصد افزایش یافته است. نظر ناشران دراین باره به چه صورت است؟
کریمی: بهتر است دلیل افزایش قیمت غرفه را از مسئولان نمایشگاه بپرسید.
افزایش هزینه غرفه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نسبت به سال گذشته بیش از ۵۰ درصد نبود
شما عضو شورای سیاست‌گذاری هستید.
کریمی: آنچه صحبت شد، نسبت به سال گذشته بیش از ۵۰ درصد نبود.
آیا به حدی است که به ناشر فشار بیاورد؟
کریمی: فکر می‌کنم نه چندان.
به نظر شما پرداخت هزینه غرفه برای ناشران دشوار است؟
ظهوریان: ارزیابی این مساله بر اساس رشدی که در تمام مسائل داشتیم، محاسبه می‌شود. به همین دلیل شاید افزایش هزینه غرفه کمتر از رشد قیمت سایر کالاها باشد. فکر می‌کنم هزینه‌های فرعی حضور در نمایشگاه کتاب بیشتر از هزینه غرفه است.
تقاضای ناشران برای غرفه‌ها ۴۰ درصد بیش از امکانات موجود است
ناشران همیشه میخواهند فضای بزرگتری در نمایشگاه کتاب داشته باشند، آیا در این دوره به اندازه نیاز فضا برای غرفه وجود دارد؟
کریمی: امسال هم شنیدیم که تقاضای ناشران برای غرفه‌ها ۴۰ درصد بیش از امکانات موجود است.
آیا می شد کاری کرد و بخش‌های مختلف مصلی را به نمایشگاه کتاب اختصاص داد؟
کریمی: ظرفیت مصلی همینقدر است که برای نمایشگاه در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد قرار گرفته است. مجموعه فضایی که در اختیار نمایشگاه قرار گرفته و آنچه که از طریق ناشران تقاضا شده ۴۰ درصد تفاوت دارد، در نتیجه طبیعی است که از تقاضای مقدار درخواستی ناشران کاسته شود.
در سی‌وپنجمین دوره چادر نداریم
آیا ممکن است برخی از بخش‌ها به شکل موقت و در چادر برگزار شود؟
ظهوریان: امسال نسبت به دوره‌های گذشته بیشترین فضا به بخش کودک تعلق دارد. زمانی که فعالیت ناشران بیشتر می‌شود فضای مانور بیشتر و ویترین بهتری میخواهند. مساله دیگر این است که کودکان باید در بخش کودک حضور داشته باشند. به همین دلیل در این بخش نیاز به فضایی برای نشستن و دیدن کتاب دارند، می‌توان گفت بخش کودک بصری‌تر است. شاید چنین تمهیداتی در بخش بزرگسال نیاز نباشد.
همیشه عده‌ای باقی می‌مانند، آن‌ها غرفه‌ها را رزرو کردند، تا اگر ناشری نتواند در نمایشگاه شرکت کند، جایگزین شوند
در بخش کودک باید کودکان بروند و بنشینند و کتاب را ببینند و این بخش مقداری بیشتر بصری است و شاید در بخش بزرگسال برای این تمهیدات تلاش نشود. تلاش بر این بوده که غرفه‌ها به صورت متعادل تقسیم‌بندی شود، نه اینکه غرفه ناشری گسترده باشد و نه ناشری بدون غرفه بماند، به همین دلیل به درخواست‌ها توجه شد.
همیشه در خواست‌ها بیشتر از متراژ موجود است و امکانات موجود، بهترین شرایط نسبت به دوره‌های گذشته است. تلاش بر این شده که کمتر از فضاهای موقت استفاده شود زیرا اردیبهشت ماه همواره با نگرانی‌هایی برای بارندگی همراه است اما امسال تلاش بر این شده که سراهای مسقف و با سامان باشد، تا ناشران کمتر آسیب ببینند. البته همیشه عده‌ای باقی می‌مانند، آن‌ها غرفه‌ها را رزرو کردند، تا اگر ناشری نتواند در نمایشگاه شرکت نکند، جایگزین شوند.
آیا بخشی از غرفه‌های کودک در چادر است؟
ظهوریان: چیزی که از بیرون دیدم (زیرا داخل را ندیدم) در سی‌وپنجمین دوره چادر نداریم. بخش اصلی خیلی سامان‌دارتر شده و بخش کودک از حالت خاکی بیرون آمده بود.
