رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: آرامگاه عبدالرحمن گهواره‌گر در فاصله ۷۲ کیلومتری شمال غرب مشهد، شهر گلمکان واقع شده که علاوه بر وجهه ییلاقی و گردشگری، به لحاظ تاریخی، اعتقادی و عرفانی جایگاه بالایی داشته و بزرگانی از اهل طریقت در این منطقه حضور داشته‌اند که ابوالقاسم علی عبدالرحمن گهواره‌گر از جمله آن‌ها است.
وی افزود: آرامگاه ابوالقاسم علی عبدالرحمن گهواره‌گر بر فراز تپه‌ای مشرف بر روستای نوزاد واقع در ۲ کیلومتری گلمکان یادآور شأن آن شخصیت قرن هشتم هجری قمری است. عبدالرحمن گهواره‌گر که خود صوفی وارسته و مورد احترام مردم بود، با عارفان دیگر ولایت توس مانند مولانا رضی‌الدین مایانی، شیخ حافظ بهاء‌الدینی، عمر ابردهی از تربیت یافتگان عارف بزرگ شیخ عبدالله غرجستانی معاصر بود و به آن‌ها ارادت داشت.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی با بیان اینکه آرامگاه گهواره‌گر یکی از زیباترین بناهای به جای مانده در دشت توس است، تصریح کرد: این بنا در ابعاد ۱۶ در ۱۶ متر مجموعه‌ای مشتمل بر یک فضای آرامگاهی محقر مخروط مانند در میانه مجموعه، ۴ رواق مسقف آجری با پهنا و ارتفاع ۵ متر که هر یک با ۳ دهنه طاق بلند و گشاده به بیرون ارتباط پیدا می‌کنند و گنبدی آجری و متوازن به بلندای ۵.۱۴ متر برافراشته بر ساقه‌ای استوانه به ارتفاع ۵ متر از بام که همه بر روی سکویی در میان گورستانی محصور استقرار یافته‌اند.
لباف خانیکی عنوان کرد: بعید نیست که هسته اولیه آرامگاه عبدالرحمن گهواره‌گر همان بنای دخمه مانند محقر بوده که مانند صومعه عارفان متواضعانه و اندکی پایین‌تر از سطح زمین در سال ۷۷۱ هجری قمری بر فراز گور او ساخته شده است، اما جذبه عرفانی و شخصیت محبوب او موجب شده که بعدها علاوه بر تجدید اندود گچ و آرایش رویه دیوارها، رواق‌ها ساخته شده و بر فراز آن‌ها گنبدی زیبا استقرار پیدا کند.
وی خاطرنشان کرد: شواهد موجود حاکی از آن است که بنا در ۲ مرحله ساخته شده است؛ مرحله اول سال ۷۷۱ هجری قمری و مرحله دوم سال ۱۳۰۰ هجری قمری توسط آل جلایر که از کلات نادر به روستای نوزاد مهاجرت کرده بودند و دلیل آن مهاجرت وصلتی بوده که میان حاکم چناران و خان جلایر صورت گرفته است. گفته می‌شود که اولاد خان، روستای نوزاد را به عنوان مهریه به دختر خان جلایرها داده و این امر دلیل حضور آن خاندان در آن روستا شده که سنگ قبرهای جلایریان در جوار آرامگاه گهواره‌گر شاهد حضور آن‌ها در نوزاد است.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: در سال ۱۳۰۰ هجری قمری گویا جلایریان مهاجر از کلات و ارادتمند عبدالرحمن گهواره‌گر تصمیم می‌گیرند آرامگاهی در خور شخصیت آن عارف بسازند و تصمیم خود را مانند عمارت خورشید، آرامگاه نادرشاه در کلات نادر اجرا می‌کنند. مطالعات باستان‌شناسی پیرامون عمارت خورشید به وضوح نشان داده است که یک آرامگاه متعلق به دوران ایلخانی در عصر افشاریه بوده و با نوسازی به صورت کنونی درآمده است. باید گفت که این اقدام دقیقا در نوزاد نیز تکرار شده، به این ترتیب که به شیوه آرامگاه نادر در کلات، آرامگاه اولیه گهواره‌گر دست نخورده باقی مانده و بر اطرافش رواق‌ها و بر فرازش گنبدی بلند ساخته شده است.
وی اظهار کرد: به عبارت دیگر نقشه عمارت خورشید در آرامگاه گهواره‌گر اجرا شده با این تفاوت که عمارت خورشید ناتمام مانده و گنبد بر فراز ساقه استوانه‌ای شکل اجرا نشده در حالی که گنبد آجری آرامگاه گهواره‌گر ساخته شده است؛ البته در نمای بنا نیز تفاوت‌های دیگری وجود دارد.
لباف خانیکی بیان کرد: نمای بیرونی عمارت خورشید سنگ‌های حکاکی شده است در حالی که نمای دیوارهای آرامگاه گهواره‌گر آجری و ساده است، تنها آرایه‌های ساده نما لایه‌های اندود گچ بوده که بر روی برخی لایه‌ها آثار نقاشی مشاهده می‌شود. از جمله بر بالای دیوارهای انتهایی رواق‌ها ردیفی از قاب‌های به هم پیوسته با رنگ سرخ یا شنگرف ایجاد و درون آن‌ها با موضوعات گیاهی نقاشی شده است.
تهدید بنای کم‌نظیر گهواره‌گر در صورت عدم رسیدگی و استحکام‌بخشی
وی اضافه کرد: در جای جای آرامگاه نشانه‌های فرسایش مشاهده می‌شود که در صورت عدم رسیدگی و استحکام بخشی، موجودیت آن بنای زیبا و کم نظیر تهدید می‌شود. وجود قنات پر آب نوزاد در جنوب غرب آرامگاه و درختان سرو جبهه شرقی، حکایت از جایگاه ویژه و قابل اعتنای آرامگاه دارد به گونه‌ای که یک سازه دیگر در مجاورت بنا و سمت شمال شرقی آن معروف به «غلور خانه» می‌توانسته است پاسخگوی نیازهای معنوی و غذایی بسیاری در مجاورت آرامگاه باشد. آرامگاه گهواره‌گر در ۱۵ آذر ۱۳۷۹ به شماره ۱۸۱۲ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
انتهای پیام
