خبرگزاری مهر – گروه استانها – عاطفه قلع‌ریز: از زمان آغاز ساخت مترو در اصفهان در هر فاز و گودبرداری آن، کشف زیرخاکی‌ها و عتیقه‌جات مختلف را شاهد بوده‌ایم.
شاید یکی از دلایل اصلی و بیش از ۲ دهه به طول انجامیدن پروژه‌های عمرانی در هسته مرکزی شهر اصفهان از جمله متروی اصفهان و طرح‌های عمرانی دیگر نظیر اجرای ساماندهی گذر کمرزرین کشف زیرخاکی‌ها و لزوم انجام کاوش‌های تخصصی بوده است.
کشف تونل طاق چشمه‌ای باستانی در زیر مسجد امام خمینی (ره) اصفهان تا کشف چند شیء سفالی متعلق به دوره سلجوقی در محدوده ایستگاه متروی میدان تختی و اخیراً که کشف چهار قطعه سفالی منقوش در پروژه کاوش گذر کمرزرین از مهم‌ترین کشفیات زیرخاکی در اصفهان بوده است.
همچنین «چهار قطعه سفالی به طول ۸۵ سانتی‌متر و عرض ۷۰ سانتی‌متر که در امتداد یکدیگر قرار دارند، در پروژه کاوش کمرزرین کشف شدند و باستان‌شناسان مشغول گمانه‌زنی درباره قدمت و کاربرد این آثار ارزشمند هستند» و کشف پایه‌های کاخ جهان نما در زمان ساخت تونل مترو تا گنج‌های بی‌شمار از نشانه‌های زندگی هزاران سال پیش در مسیر ساخت میدان امام علی (ع) نیز ثبت شد که این امر منجر به افزایش روند گرایش برخی فرصت طلبان به سمت کشف زیرخاکی در شهر اصفهان شده است.
هر چند کشف این زیرخاکی‌ها به صورت رسمی اعلام شده اما هستند کسانی که به صورت غیرکارشناسی و تنها با داشتن دستگاه‌هایی غیرمجاز اقدام به شناسایی و کشف زیرخاکی می‌کنند.
سامان سوتیجی، کارشناس باستان‌شناسی و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در این ارتباط به خبرنگار مهر می‌گوید: شاهد افزایش آمار حفاری‌های غیرمجاز در برخی استانها از جمله اصفهان به منظور کشف «زیر خاکی» در محوطه‌های باستانی و تاریخی هستیم، این پدیده اغلب در شهرستان‌هایی که فصول بیکاری دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. البته فعالیت این افراد به صورت باندی هم دیده می‌شود.
او ادامه می‌دهد: آمار حفاری‌های غیرمجاز در محوطه‌های باستانی و تاریخی کشور هر سال افزایش یافته و این کار علاوه بر به تاراج رفتنِ اشیای ارزشمند و تاریخی کشور، موجب تخریب لایه‌های فرهنگی محوطه‌ها نیز شده است.
این باستان‌شناس با اشاره به اینکه آمارهای موجود، حکایت از افزایش ۷۹ درصدی سرقت و تجارت اشیای تاریخی و استفاده از فلزیاب در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ دارد، تاکید می‌کند: «حفاری غیرمجاز»، بیشترین عناوین مجرمانه در حوزه میراث فرهنگی محسوب می‌شود.
هر چند مواردی از حفاری‌های غیرمجاز در خانه‌های تاریخی اصفهان گزارش می‌شود که در مورد اخیر مجرمان علی رغم گزارش تلفنی با یگان حفاظت مبنی بر انجام عملیات غیرمجاز حفاری دریکی از خانه‌های تاریخی واقع در بافت تاریخی شهر اصفهان در خیابان مسجد سید قبل از حضور مأموران، از محل متواری شدند اما آمار دقیقی از تعداد حفاری‌های غیر مجاز در سطح استان اصفهان ثبت نشده است و آماری از اینکه چه تعداد از اشیای قیمتی کشف شده از کشور خارج شده نیز در دست نیست اما در هر حال این مساله قابل تأمل است که درصدی از مردم اصفهان به شغل زیرخاکی روی آورده‌اند.
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان تا کنون در این زمینه گزارشی ارائه نداده است که زیرخاکی‌های کشف شده در عملیات عمرانی متروی اصفهان در کجا نگهداری و به چه میزان بوده است و حفاری‌های غیر مجاز در این استان تا چه میزان صورت می‌گیرد.
فروش زیرخاکی‌های قلابی به مشتریان
علی رسول یکی از افرادی است که سال‌ها در حوزه زیر خاکی فعالیت داشته، او در این ارتباط به خبرنگار مهر می‌گوید: در آخرین پروژه کشف زیرخاکی مرا دستگیر و تمام دستگاه‌هایم که میلیاردها تومان قیمت داشت را توقیف کردند و امروز به کارهای ساختمانی روی آورده‌ام و در کنار آن راننده اینترنتی شده‌ام.
او ادامه می‌دهد: بیشتر اصفهانی‌هایی که به رشت آمده‌اند به زیرخاکی روی آورده‌اند هر چند در این میان اشیای جعلی و قلابی را نیز ساخته و به افراد ناشناس به عنوان زیرخاکی، به قیمت‌های گزاف می‌فروشند.
این فعال بازار زیرخاکی قدمت انگشتری که در دست داشت را ۴۰۰ سال اعلام و جنس آن را طلا خواند و ادامه داد: به عنوان مثال یک شیء فلزی را چند سال در زیر خاک دفن می‌کنند سپس در چاه فاضلاب قرار داده که پاتیل ببندد و زنگ زده شود و ظاهری زیر خاکی پیدا کند و بعد از آن خارج و دوباره دفن کرده و مثلاً به افرادی که خواهان زیرخاکی هستند و از استان‌های دیگر می آیند می‌گویند در این منطقه می‌توانید زیرخاکی پیدا کنید و پس از آزمایش با دستگاه‌های فلزیاب و روشن شدن چراغ فلزیاب معاملات سنگین صورت می‌گرفت.
کاوش‌های غیرمجاز در ایران سابقه‌ای طولانی دارد، اما طی چند سال اخیر بر آمار آن افزوده شده و از آنجا که قانون به اندازه کافی بازدارنده نیست، فعالیت باندهای کاوش با کمک ابزارهای مختلف حفاری که به سهولت در داخل کشور خریداری می‌شود را به یک شغل شریف مبدل ساخته است.
